Η διδασκαλία των Ξένων Γλωσσών στο Πανεπιστήμιο
Πατρών-Ιστορία και προοπτική
Νίκος ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΛΗΣ
Δρ. ΤΕΠΑΕΣ Παν/μίου Αιγαίου, Ε.Ε.ΔΙ.Π.
Παν/μιο Πατρών
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εργασία μας αυτή αποτελεί κυρίως
μια πρώτη προσπάθεια κωδικοποίησης και κατάθεσης ενός μικρού κεφαλαίου, σε
σπερματική ομολογουμένως μορφή, γύρω από τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών στο
Πανεπιστήμιο Πατρών από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα. Η σύνθεσή της στηρίχτηκε
σε πρωτογενείς κυρίως πηγές του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών αλλά και σε στοιχεία
από διάφορες επιμέρους πηγές και αρχεία του Πανεπιστημίου Πατρών.
ABSTRACT
In this paper we present in embryonic form the history and the
development of the
1.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σήμερα με έκδηλο το ενδιαφέρον της
επιστημονικής και ακαδημαϊκής κοινότητας για το διεθνές περιβάλλον αλλά και για
την παρακολούθηση των εξελίξεων στους τομείς της έρευνας, της επιστήμης και της
τεχνολογίας προστίθενται και τα έντονα φαινόμενα της διεθνοποίησης των
πανεπιστημιακών σπουδών, καθώς και της αγοράς εργασίας τόσο σε ευρωπαϊκό
επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Κατά συνέπεια η αναγκαιότητα συστηματικής
διδασκαλίας των ξένων γλωσσών στο ελληνικό πανεπιστήμιο αποκτά ειδική βαρύτητα
προκειμένου οι φοιτητές να εφοδιαστούν με επαρκείς γνώσεις για να μπορούν να
λειτουργήσουν μέσα στο πλαίσιο των γλωσσικών απαιτήσεων του σύγχρονου αυτού
παγκόσμιου σκηνικού. Θεωρούμε ότι τα διδασκαλεία ξένων γλωσσών θα πρέπει όχι
μόνο να καλύπτουν απλώς τη διδασκαλία της ξένης γλώσσας αλλά να
μετασχηματιστούν σε κέντρα διδασκαλίας πολιτισμικής ιστορίας της γλώσσας προκειμένου
να συμβάλλουν στην ανέλιξη του σύγχρονου πανεπιστημιακού γίγνεσθαι.
2. Η
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΣΙΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ -ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Η διδασκαλία των ξένων γλωσσών
ξεκίνησε αρχικά στο τέλος της δεκαετίας του 1960, και διαχωρίζεται σε δύο βασικές περιόδους. Η
πρώτη περίοδος εκτείνεται από το 1966, χρονολογία επίσημης έναρξης του
Πανεπιστημίου Πατρών, μέχρι το 1980. Η διδασκαλία της Αγγλικής και Γαλλικής και
αργότερα της Γερμανικής καλύπτει τις βασικές διδακτικές ανάγκες των τότε
νεοσυσταθεισών Σχολών Θετικών Επιστημών και Πολυτεχνικής, χωρίς όμως αυτή να
συντονίζεται από ανάλογο θεσμοθετημένο και συγκροτημένο φορέα. Η δεύτερη
περίοδος εγκαινιάζεται με την ίδρυση του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών τη δεκαετία
του 1980 και εκτείνεται μέχρι σήμερα, οπότε η εποπτεία του φορέα ανατέθηκε στην
Κεντρική Διοίκηση του Πανεπιστημίου Πατρών (Πρυτανικό Συμβούλιο-Σύγκλητος). Από
τότε το διδακτικό του έργο καλύπτει σχεδόν
τα περισσότερα τμήματα του Ιδρύματος. Τη δεκαετία του 1990 ανανεώνεται
σημαντικά το διδακτικό δυναμικό του ΔΞΓ. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μια
εντελώς διαφορετική αντίληψη για τη διδασκαλία, αφού οι νέοι διδάσκοντες
απομακρύνονται σταδιακά από το κλασσικό διδακτικό πρότυπο και στρέφονται προς
τη διδασκαλία της ορολογίας των επιστημών. Έτσι ο γενικότερος στόχος της
διδασκαλίας των ξένων γλωσσών οριοθετείται από την εξοικείωση των φοιτητών και
φοιτητριών με την εκάστοτε ειδική γλώσσα της επιστήμης τους, ώστε να αποκτήσουν
τις ανάλογες γλωσσικές δεξιότητες που τους επιτρέπουν να κατανοούν την αντίστοιχη ξενόγλωσση βιβλιογραφία σχετική με
το γνωστικό τους αντικείμενο και επιπλέον να ανταποκρίνονται σε γενικότερες και
ειδικότερες επικοινωνιακές καταστάσεις.
3.
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΞΓ
Το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών
αποτελεί αυτόνομη ακαδημαϊκή μονάδα του Πανεπιστημίου Πατρών και είναι
επιφορτισμένο με τη διδασκαλία των μαθημάτων των ξένων γλωσσών για ειδικούς
σκοπούς. Λειτουργεί με βάση τον Εσωτερικό Κανονισμό, ο οποίος εγκρίθηκε με την
υπ’αριθμ. 171/31-8-1992 απόφαση της Συγκλήτου. Διοικείται από το διευθυντή/τρια
που ορίζεται από τη Γενική Συνέλευση του ΔΞΓ και εποπτεύεται από την επιτροπή
κοσμητόρων των Σχολών του Ιδρύματος σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 1 του
Εσωτερικού Κανονισμού του ΠΠ (ΦΕΚ 1062/τχ 2ο /14-7-2004).
Σκοπός του ΔΞΓ είναι ο
συντονισμός της διδασκαλίας του μαθήματος των ξένων γλωσσών στα τμήματα του ΠΠ.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού το ΔΞΓ λαμβάνει γενικές αποφάσεις που αφορούν
τα προγράμματα διδασκαλίας, τις διδακτικές μεθόδους και την αξιοποίηση των
ερευνητικών πορισμάτων της οικείας επιστήμης και ειδικότερα της γλωσσολογίας
και της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας. Ειδικότερα η δραστηριότητα του ΔΞΓ
εστιάζεται στα παρακάτω:
α) τη διδακτική κάλυψη των
αναγκών που προκύπτουν από τα Προγράμματα Σπουδών όλων των τμημάτων του
Πανεπιστημίου στο γνωστικό αντικείμενο των ξένων γλωσσών
β) τη συνεργασία με ημεδαπά ή
αλλοδαπά ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, φορείς, δημόσιες υπηρεσίες,
φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλους κοινωνικούς φορείς διδασκαλίας και
έρευνας στο αντικείμενο των ξένων γλωσσών από τη γενικότερη επιστημονική
κατάρτιση και ενδιαφέροντα των μελών
του.
γ) την οργάνωση σεμιναρίων,
συμποσίων, διαλέξεων και την πραγματοποίηση εκδόσεων.
Τα μαθήματα των ξένων γλωσσών προσφέρονται
στα περισσότερα τμήματα και η διάρκεια της διδασκαλίας ποικίλλει από ένα μέχρι
τέσσερα εξάμηνα ανάλογα με τις
απαιτήσεις του τμήματος. Η παρακολούθηση των μαθημάτων αποτελεί προϋπόθεση για
τη λήψη του πτυχίου στα περισσότερα τμήματα του ΠΠ και πιστώνεται με διδακτικές μονάδες ανάλογα
με τις προδιαγραφές του οδηγού σπουδών των διαφόρων τμημάτων. Το σχήμα αυτό
κατά σχολές θα μπορούσε να αποτυπωθεί ως εξής:
Πίνακας 5 |
*ΩΔ = Ώρες Διδασκαλίας, ΔΜ = Διδακτικές Μονάδες, Υ/Ε =
Υποχρεωτικό/ Επιλογής
Πηγές Αρχείο ΔΞΓ- Οδηγοί Σπουδών
Τμημάτων (2006)
Οι προσφερόμενες ξένες γλώσσες
από το ΔΞΓ σήμερα είναι: η Αγγλική, η Γαλλική, η Γερμανική, η Ιταλική και η
Ρωσική και οι φοιτητές/φοιτήτριες μπορούν να επιλέξουν μια από τις γλώσσες αυτές ανάλογα με το γνωστικό τους
υπόβαθρο και τη γλωσσική τους εμπειρία. Αξιόλογη παρέμβαση στο χώρο της ξενόγλωσσης
εκπαίδευσης θα πρέπει να θεωρηθεί η εισαγωγή της διδασκαλίας της ρωσικής
γλώσσας, η οποία λειτούργησε αυξητικά και συμπληρωματικά για το ΔΞΓ με την
πρόσληψη μόνιμου μέλους ΕΕΔΙΠ στη αρχές της δεκαετίας του ’90.
Επ’ αυτού δύο γενικότερα σχόλια: Το
πρώτο λανθάνον στοιχείο, υπαρκτό όμως, αφορά το επίπεδο γνώσεων των φοιτητών.
Παρατηρείται ότι ένας σημαντικός αριθμός φοιτητών δεν έχει αποκτήσει ακόμη και
μετά από την ολοκλήρωση της σχολικής και εξωσχολικής του εκπαίδευσης, το
επιθυμητό επίπεδο γνώσεων υποδομής, με
αποτέλεσμα να μην μπορεί να αντεπεξέλθει στις διδακτικές και εξεταστικές
απαιτήσεις των μαθημάτων παρουσιάζοντας έτσι ένα αυξημένο δείκτη αποτυχίας Το
δεύτερο συνακόλουθο και ομόλογο προς το πρώτο είναι η αυταπάτη ότι η ξένη
γλώσσα θα πρέπει να αποτελεί απλή προϋπόθεση λήψεως του πτυχίου χωρίς την
πριμοδότηση διδακτικών μονάδων. Η παράμετρος αυτή αναστέλλει το ενδιαφέρον των
φοιτητών, οι οποίοι μεταβάλλονται μόνο σε εξεταζόμενα υποκείμενα χωρίς καμιά
απολύτως συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Συγκριτικά με αντίστοιχα κέντρα ξένων γλωσσών άλλων
ελληνικών πανεπιστημίων το ΔΞΓ παρουσιάζει μια συγκροτημένη και σύγχρονη
εικόνα, η οποία εξελίχθηκε σταδιακά, χωρίς ωστόσο η αντιστοιχία διδασκόντων και
διδασκομένων να κινείται σε επιθυμητά επίπεδα. Η σημερινή αναλογία για την
αγγλική γλώσσα είναι 2:1, δηλαδή ένας διδάσκων ανά δύο τμήματα με μέσο όρο
φοιτητών να υπερβαίνει τους τριακόσιους το εξάμηνο, παράμετρος που υποβαθμίζει
κατά πολύ την παρεχόμενη εκπαίδευση. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί
ότι υπάρχουν αιτήματα νέων αλλά και παλαιών τμημάτων για τη διδασκαλία κυρίως
της Αγγλικής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι εφικτό. Για τις υπόλοιπες
γλώσσες μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η αναλογία διδασκόντων-διδασκομένων είναι
ικανοποιητική λόγω του σχετικά μικρού αριθμού των φοιτητών.
4. Η
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
Σήμερα το διδακτικό προσωπικό του
ΔΞΓ αποτελείται από έντεκα μέλη ειδικού διδακτικού προσωπικού (ΕΕΔΙΠ Ι) τα
οποία καλύπτουν τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών στα περισσότερα τμήματα του
Πανεπιστημίου Πατρών και κατανέμονται όπως εμφανίζεται στον πίνακα που
ακολουθεί:
Κατανομή Διδακτικού
Προσωπικού ΔΞΓ κατά ειδικότητα
|
|
|
1966-1980 |
|
Ειδικότητα Αγγλικής 2 Γαλλικής 1
Γερμανικής 1 Ιταλικής 1 |
|
|
|
1980-1990 |
|
|
|
Ειδικότητα Αγγλικής 4 Γαλλικής 1
Γερμανικής 1 Ιταλικής
1 |
|
|
|
1990-2006 |
|
|
|
Ειδικότητα Αγγλικής 7 Γαλλικής 1
Γερμανικής 1 Ιταλικής 1 Ρωσικής
1 |
|
|
|
Προπτυχιακές
Σπουδές Αγγλικής 7
Γαλλικής 1 Γερμανικής 1
Ιταλικής 1 Ρωσικής 1 |
|
|
|
Μεταπτυχιακές
Σπουδές Αγγλικής 5 Γαλλικής 1 - - - |
|
|
|
Διδακτορικό
Δίπλωμα Αγγλικής 3 - - - - |
Πηγή ΔΞΓ
Πίνακας 6
Όπως
διαπιστώνεται από τον πίνακα 6, όπου αποτυπώνεται η σύνθεση του διδακτικού
προσωπικού με βάση τη γλώσσα διδασκαλίας, τη μερίδα του λέοντος διεκδικεί η
διδασκαλία της Αγγλικής, η οποία ουσιαστικά προσλαμβάνει διαστάσεις γλωσσικού
ηγεμονισμού. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο σύνολο φοιτητών διαθέτει
το ανάλογο γλωσσικό υπόβαθρο στην Αγγλική γλώσσα με αποτέλεσμα να διοχετεύεται
και ο κύριος όγκος του προς τη γλώσσα αυτή. Παρατηρούμε ότι η αναλογία 2:1 υπέρ
της Αγγλικής που εμφανίζεται στη δεκαετία του 1970 μεταβάλλεται σε 4:1 τη
δεκαετία του 1980 για να ανατραπεί και να καταλήξει σε 7:1. Το προβάδισμα αυτό
έγκειται σαφώς τόσο στη διεύρυνση του Πανεπιστημίου (ίδρυση της Σχολής
Επιστημών Υγείας 1977 και Παιδαγωγικών Τμημάτων 1983) όσο και στην μεγάλη
αύξηση των φοιτητών. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που επίσης θα πρέπει να
συνυπολογισθεί για την επιλογή αυτή είναι ότι το γεγονός ότι η πλειονότητα της
ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας είναι επίσης στην Αγγλική γλώσσα και αυτό υποχρεώνει
τόσο τα τμήματα όσο και τους φοιτητές να επιλέγουν ως χρηστικό εργαλείο
πρόσβασης την Αγγλική.
Εδώ θα πρέπει να επισημανθούν
κάποια στοιχεία που έχουν άμεση σχέση με την επιστημονική ταυτότητα των
διδασκόντων: α) η πρώτη γενιά διδασκόντων ήταν φορέας μιας εμπειροκο-βιωματικής
αντίληψης για τη διδασκαλία, ενώ η δεύτερη γενιά απομακρύνεται σταδιακά από την
αντίληψη αυτή συνεπεία και των μεθοδολογικών και διδακτικών αλλαγών που έχουν
ήδη συντελεσθεί στο μεσοδιάστημα. Ωστόσο και οι δύο γενιές συνυπάρχουν σε
μεγάλο βαθμό και για αρκετό χρονικό διάστημα.
Από τα διαθέσιμα στοιχεία επίσης
αλλά και μαρτυρίες διδασκόντων παρατηρείται ότι η επιλογή του προσωπικού δεν
υπήρξε πάντοτε γνώμονας βελτίωσης της παρεχόμενης ποιότητας των σπουδών αλλά
προϊόν οικογενειακής επιρροής ή πολιτικών παρεμβάσεων. Παράλληλα στην πρώιμη
περίοδο υπήρξαν και προσλήψεις διδακτικού προσωπικού που δεν κατείχε τίτλους
πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Για την περίοδο αυτή σημειώνεται η παντελής
απουσία διδακτορικών τίτλων σπουδών, αφού για την κατάληψη θέσεως δεν ήταν απαραίτητη
προϋπόθεση η κατοχή παρόμοιων τίτλων. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί
με δύο εκδοχές: α) η απόκτηση διδακτορικού διπλώματος σε πανεπιστήμια του
εξωτερικού ήταν μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία και αποτελούσε ανασταλτικό
παράγοντα για τους περισσότερους διδάσκοντες των ξένων γλωσσών και β) τα
ξενόγλωσσα τμήματα των ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων δεν διέθεταν τις
αναγκαίες υποδομές για τη χορήγηση μεταπτυχιακών τίτλων.
Τη δεκαετία του ’90 το ΔΞΓ εισέρχεται σε μια φάση αναδιοργάνωσης
αφού για πρώτη φορά προσλαμβάνονται έξι νέοι διδάσκοντες της Αγγλικής Γλώσσας.
Η ανασυγκρότηση αυτή είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις γενικότερες ανακατατάξεις
στον ευρύτερο πανεπιστημιακό χάρτη όπως την ίδρυση της Σχολής Ανθρωπιστικών
Επιστημών και την ανέλιξη των παιδαγωγικών τμημάτων. Εδώ τέμνονται ουσιαστικά
και οι δύο περίοδοι αφού πρόκειται για κομβικό σημείο της πορείας του ΔΞΓ, διαμορφώνεται η παρούσα δομή και κατάσταση
αφού έχει ήδη διανύσει την πρώτη δεκαετία ζωής.
Το ΔΞΓ μορφοποιείται σταδιακά σε
μια εδραιωμένη επιστημονική και ακαδημαϊκή οντότητα και συμβαδίζει με το αίτημα
της εποχής για εξειδίκευση της διδασκαλίας και την παροχή ενός
επιστημονικού-τεχνοκρατικού χαρακτήρα εκπαίδευσης όπως επιβάλλουν οι σύγχρονες
διδακτικές μέθοδοι.
Ωστόσο, η έλλειψη γραμματειακής
υποστήριξης ακόμη και σήμερα εμπλέκει τους διδάσκοντες πολλές φορές στα
γρανάζια της διοικητικής γραφειοκρατίας και απορροφά ένα μεγάλο μέρος του
χρόνου τους από το διδακτικό και ερευνητικό έργο.
5.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Με τα όσα εκθέσαμε παραπάνω θα
μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι η ενίσχυση αλλά και η σταδιακή επικράτηση ενός
σύγχρονου διδακτικού προτύπου συνέτεινε στην ανάδειξη ενός νέου προφίλ του ΔΞΓ
του Πανεπιστημίου Πατρών, όπως ακριβώς απαιτούν οι νέες επιταγές της
διδακτικής, ώστε να υπηρετήσει λειτουργικότερα τα εκπαιδευτικά δρώμενα και να
παρουσιάσει μεγαλύτερη πολυμέρεια. Παράλληλα όμως αποδεικνύεται ότι το δημόσιο
πανεπιστήμιο πρέπει να υποστηρίζει και να διευρύνει τη διδασκαλία των ξένων
γλωσσών. Το γεγονός αυτό βεβαίως αυτό
δεν πρέπει να σημαίνει μόνο κάλυψη των διδακτικών κενών (schedule filler) του προγράμματος για κάθε νέο
τμήμα, του οποίου η επάνδρωση σε διδακτικό δυναμικό δεν πληροί τις απαιτούμενες
προδιαγραφές για την επιβίωσή του. Επιπλέον θεωρούμε ότι η αναβάθμιση της
διδασκαλίας των ξένων γλωσσών αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη με βάση τις νέες
προοπτικές που διαγράφονται αλλά και τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τη
σύγχρονη διεθνή πραγματικότητα. Ανάλογη εξάλλου προσαρμογή στο σημερινό παρόν
θα πρέπει να υπάρξει με την επέκταση της διδασκαλίας και νέων γλωσσών όπως της
Ισπανικής αλλά και της Κινεζικής, δεδομένου ότι τελευταία παρατηρείται
ιδιαίτερα πολιτισμική και εμπορική κινητικότητα με την ανερχόμενη οικονομική
δύναμη της Ασιατικής αυτής χώρας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ηλιού Μαρία, (1989), «Ιδεολογία και Παιδεία. Ιστορική
διάσταση και προοπτικές», Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου, Αρχείο Νεοελληνικής
Νεολαίας, τ. Β΄, Αθήνα, σς 483-484.
http:/www.upatras.gr
(2005), Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών.
http:/www. Higher-ed.org/heus/Bibliog.htm
Πανεπιστήμιο Πατρών (1992), Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών, Εσωτερικός Κανονισμός ΔΞΓ.
Πανεπιστήμιο Πατρών, Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών, Αρχείο
Φ1-2.
Πανεπιστήμιο Πατρών, Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών, Αρχείο
ΔΞΓ «Βιογραφικά Σημειώματα Διδασκόντων».
Πανεπιστήμιο Πατρών,
(2004) Εσωτερικός Κανονισμός,
ΦΕΚ 1062, τχ 2ο , 14/7/2004.
Τζιόβας Δημήτρης, «Ξένες Γλώσσες και Πανεπιστήμιο»,
Εφημ., Το Βήμα, 13/08/2006.
Υiannakoulis
Nikos, (1992) «English Language Teaching
in Greece», Lingua 2’92, Estonia pp. 47-52.