ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ Γ. ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟΥ
Αγγελική ΨΑΡΡΑΚΟΥ
Δασκάλα- Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Πατρών
Ιωάννης ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
Δάσκαλος- Προϊστάμενος του Δημ. Σχολείου Ζήριας «Γ.
ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑΣ»
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο Αχαιός ποιητής και πολιτικός Γιάννης Κουτσοχέρας, με προφητική έμπνευση και σθένος, σφυγμομετρώντας την περιρρέουσα, απελευθερωτική -μετά την πτώση της χούντας- ατμόσφαιρα στο πολιτικό προσκήνιο της χώρας μας, επανέφερε στην Ελληνική Βουλή το σημαντικό Νομοσχέδιο της Γλωσσικής Μεταρρύθμισης για ολοκλήρωση της Δημοτικής και καθιέρωσης του Μονοτονικού. Γνώστης του θέματος, μεθοδεύοντας τον αγώνας του με σύνεση, διαθέτοντας πειθώ, που χρησιμοποίησε επίμονα προς όλες τις κατευθύνσεις, αναπτύσσοντας τις αιτίες που αποξένωσαν τον ελληνικό λαό από το γραπτό λόγο υποβαθμίζοντας το πνευματικό του επίπεδο, έπεισε τελικά τη Βουλή και δικαιώθηκε στις 11-1-1982, οπότε και υιοθετήθηκε η μονοτονική γραφή! Κι έπεσαν οι τονικοί δυνάστες κι ανάσανε η ελληνική γραφή και νίκησε η ελληνική γλώσσα, πορευόμενη έκτοτε την πνευματική της ανέλιξη.
Στο πλαίσιο της μελέτης της Τοπικής μας Ιστορίας, η παρούσα εργασία επιχειρεί μια αναδίφηση στο υπό κατάταξη μεγάλο σε όγκο και ενδιαφέρον αρχειακό υλικό του Ιδρύματος Γιάννη Κουτσοχέρα, απ’ όπου και αντλήθηκαν τα βαθυστόχαστα επιχειρήματα που διατρανώνουν την αδιάκοπη μέριμνα του ελληνολάτρη ποιητή για την περιφρούρηση και διάδοση της Ελληνικής Παιδείας και Γλώσσας.
ABSTRACT
The Hellenic poet as well as politician Giannis Koutsoxeras, with a
prophetic inspiration and vigour, feeling the pulse
of the general and liberated –after the fall off σθένος the Junta- atmosphere of the political scene of our nation, brought
back in retrospect in Parliament, the outmost important issue of the Language
Reform Bill for the use of the Demotic Language as well as the establishment of
the Monotonic system.
Being a knowledgeable master of this issue, approaching
his struggle with prudence, and exhibiting persuasion which he used
persistently towards multiple directions, as well as elaborating on the actual
causes which alienated the Hellenic population from the written language which in return degraded its intellectual level, he was
able to convince the Parliament to pass the Language Reform Bill on 11-1-1982
and so the Monotonic system was finally established.
And the Tonic tyrants fell, making possible for the Hellenic Language to
breathe freely and victoriously, marching towards an intellectual growth and
development.
In this frame of study of our Regional History, the present work tries
to research and touch upon the huge, in mass as well as interest, archive
material, present at the Giannis Koutsoxeras
institution from which the profound arguments and ventures were derived from,
bringing forth the continuous concern and effort of this great poet, towards
the preservation and dispersion of the Hellenic Language and Education.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να
καταδείξει τους αγώνες του Γ. Κουτσοχέρα για τη γλώσσα σε δύο επίπεδα, ένα
φιλοσοφικό –ποιητικό και ένα πολιτικό, συμβιβάσιμα στο πλαίσιο των εννοιών του
ανθρωπισμού, της δημοκρατίας και της κοινωνικής προόδου των οποίων ο
Κουτσοχέρας υπήρξε θερμός προασπιστής,
Το αξονικό
σημείο της φιλοσοφίας του είναι η πολιτικοποίηση της παιδείας την οποία
θεωρούσε επιβεβλημένη, συνδέοντας ουσιαστικά την εκπαιδευτική πολιτική με την
ελληνική κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα και την πολιτισμική παράδοση,
προκειμένου να αντιμετωπιστεί η «μορφωτική ανάσχεση» του
ελληνικού λαού.
Κι έκρουε τον κώδωνα
: - Να αξιοποιήσουμε το διδάχο. - Όχι φραγμούς στη μάθηση. - Δια βίου παιδεία.
- Οι δαπάνες για την παιδεία είναι η πιο παραγωγική επένδυση. - Το καλύτερο
δημιούργημα του τόπου μας είναι ο άνθρωπος. Παιδεία, περισσότερη παιδεία, ακόμα
περισσότερη παιδεία.
Κι έρχεται η ποιητική έμπνευση, να
προσδώσει κύρος στον πολιτικό λόγο, να αγγίξει τις
συνειδήσεις να δημιουργήσει ηθικές ταυτίσεις και να εμπνεύσει ή να πλαισιώσει
υποστηρικτικά κοινωνικές κινητοποιήσεις.
Άμποτες ο δάσκαλος
διδάχος
Κι ο διδάχος δάσκαλος
του ευ διδάσκειν
κα ευ ποιείν
Και είπε ο ποιητής:
Να χαράξουμε στα βιβλία της διδαχής
Δωρικά – βραχύλογα
Το κοινωνικό χρέος του πολίτη
Και την πεμπτουσία του Συντάγματος.
Να χαράξουμε την αρετή
στου διδάσκοντος την έδρα
Στα έδρανα της σπουδής.
Να χαράξουμε την αρετή
έσωθε και έξωθε του πολιτικού
και του πολίτη.
Να χαράξουμε την αρετή
στο ζυγό της Θέμιδας
στο σκληρόκαρδο ΚΑΤΗΓΟΡΩ
(Κουτσοχέρας, « Ο Αείφεγγος
Βράχος της Ακρόπολης», 1990)
Αυτές οι δημοκρατικές αξίες που
περιέχει τόσο ο πολιτικός όσο και ο ποιητικός λόγος του Κουτσοχέρα, υπήρξαν
αίτημα ενός σημαντικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας και αποτέλεσαν τη βάση
του δημοκρατικού εκπαιδευτικού συστήματος μετά τη Μεταπολίτευση του 1974 (Μπάλιας, 2002).
1. Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ Γ. ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑΣ:
Βιογραφικό σημείωμα
Ο Γ. Κουτσοχέρας ήταν ποιητής, νομικός,
πολιτικός και πάνω απ’ όλα ένας αγωνιστής της παγκόσμιας ειρήνης.
Γεννήθηκε στη Ζήρια
του Δήμου Ερινεού του Ν. Αχαΐας το 1904 και πέθανε
στην Αθήνα το 1994. Με το πολύπλευρο και πολυσήμαντο έργο του κάλυψε σχεδόν το
σύνολο του πολυτάραχου 20ου αιώνα. Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα
και συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι: Ανώτατα Νομικά, Οικονομικά και
Φιλοσοφία, Κοινωνιολογία και Θέατρο στη Σορβόννη.
Ο ποιητής Κουτσοχέρας συγκαταλέγεται
στους αξιολογότερους νεοτερικούς
ποιητές. Η ποίηση του, πολυφωνική και πολυδιάστατη, με έντονο λυρισμό,
ευαισθησία, διακρίνεται επίσης και για την έντονη δυναμικότητα και
αποφασιστικότητα της. Δημοσιεύτηκαν 25 ποιητικές συλλογές του και τα
περισσότερα ποιήματά του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Στο αρχείο του
υπάρχουν ακόμα πολλά αδημοσίευτα ποιήματα του. Ο Γ. Κουτσοχέρας τιμήθηκε με πολλά ελληνικά και διεθνή βραβεία (GRAND PRIX D’ Europe 1985).
Κοσμοπολίτης και ελληνολάτρης
διακρίθηκε από νωρίς και στον πολιτικό. Έλαβε ενεργό μέρος στους κοινωνικούς
και δημοκρατικούς αγώνες, στην εθνική αντίσταση, στον αγώνα της Κύπρου, στον
αγώνα της Κύπρου, στον αντιδικτατορικό αγώνα και σε ειρηνιστικά
κινήματα.
Ως πολιτικός και βουλευτής
(1964-67,1974-85) υπήρξε ο εμπνευστής καινοτόμων αλλαγών: κοινωνική ασφάλιση,
γυναικεία ψήφος και πλήθος αγώνων για τον άνθρωπο και για μια κοινωνία του
Λυρισμού και Ευαισθησίας. Βαθυστόχαστος διανοητής ίδρυσε το Κέντρο του Πολίτη
του Κόσμου και την παγκόσμια κίνηση Food For All (Τροφή για Όλους). Πορεύτηκε ενεργά τον πολυτάραχο 20ο
αιώνα γονιμοποιώντας με τόλμη και ιδεολογική πνοή ό,τι
άγγιξε στο διάβα του.
2. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΤΟΥ ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Αναδιφώντας το υπό κατάταξη μεγάλο σε όγκο και ενδιαφέρον αρχειακό υλικό του Γιάννη Κουτσοχέρα, αντλήσαμε μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα από τις βαθυστόχαστες σκέψεις του γύρω από το ΄΄κρίσιμο΄΄ όπως το χαρακτήρισε ζήτημα της Παιδείας, καθώς και από την αδιάκοπη μεριμνά του για την περιφρούρηση και διάδοση της ελληνικής παιδείας και γλώσσας.
Λάτρης του αρχαίας ελληνικής γλώσσας, του ΄΄λόγου΄΄ σαν φορέα διαχρονικών αξιών, κτήμα ες αεί της ανθρωπότητας και βροντοφωνούσε: ΄΄Για την επαναφορά της γλώσσας μας στις πραγματικές της ρίζες, τις ίδιες ρίζες της απέριττης, άτονης αρχαιοελληνικής γραφής΄΄ (Κάββουρας, 1961).
Για τούτο, συχνά εστιάζει τη δράση του στα πνευματικά, στα εκπαιδευτικά και στα γλωσσικά θέματα με μελέτες, άρθρα, διαλέξεις και εισηγήσεις σε συνέδρια και διεθνείς οργανισμούς, όπως:
1945 Συνεργάστηκε με το περιοδικό ΄΄ Το Ταξίδι ΄΄ του Κ. Καρθαίου και δημοσιεύει μονοτονικά το ποίημά του ΄΄ Καπνόν Αποθρώσκοντα ΄΄.
1950 (στη δεκαετία). Με την ιδιότητα του Προέδρου της ΕΜΕΑ (Εταιρεία Μελέτης Ελληνικών Αιτημάτων), περιοδεύει στην ελληνική ύπαιθρο με στόχο την Πνευματική Ανάπτυξη, τη Διοικητική Αποκέντρωση (ίδρυση Παν/μίων, Βιολ/θηκών κ.λπ.) και την επέκταση του θεσμού της Κοινωνικής Ασφάλισης στους αγρότες.
1954 Κnokke-le-Zoute, Βέλγιο, στο ποιητικό Biennale προτείνει τη
διεθνοποίηση της Ελληνικής γλώσσας.
1964 Ιδρυτικό μέλος και Αντιπρόεδρος του Ορθογραφικού Συλλόγου.
1964 Αρθρογραφεί για τα γλωσσικά θέματα. ( εφ/δες ΑΘΗΝΑΪΚΗ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ κ.λπ.).
1964 Όσλο. Στο Συνέδριο της Διεθνούς Οργάνωσης Λογοτεχνών ΡΕΝ (Poets, Essaysts, Novelists), με την ιδιότητα του Προέδρου του Ελληνικού ΡΕΝ, εισηγείται να καθιερωθεί η Ελληνική Γλώσσα ως Γλώσσα Διεθνής.
1965 Βουλή. Προτάσεις του για την ολοκλήρωση της Γλωσσικής Μεταρρύθμισης Δημοτικής και μονοτονικού Μεταρρύθμιση (Βλ. Φάκελος Πρακτ. Ελληνικής Βουλής, Αρχείο Κουτσοχέρα).
1966 Αμβούργο. Προσκαλεσμένος της εκεί Ακαδημίας, τονίζει στην ομιλία του για την «Πολιτιστική αλληλεπίδραση ανατολικού και δυτικού κόσμου», τη μεγάλης σημασίας παρουσία του ελληνικού «λόγου» και πολιτισμού.
1975 Καταθέτει στην Ελληνική Βουλή γραπτή τροπολογία για την καθιέρωση της δημοτικής και του μονοτονικού 8-12-1975 (Βλ. Φάκελος Πρακτ. Ελληνικής Βουλής, Αρχείο Κουτσοχέρα).
1975 Βουλή. Ζητεί την κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων στα A.E.I. Προτείνει κίνητρα και όχι φραγμούς στη μάθηση1975 (Βλ. Φάκελος Πρακτ. Ελληνικής Βουλής, Αρχείο Κουτσοχέρα).
1976 Βουλή. Εισηγητής στο Νομοσχέδιο για τη Γενική Εκπαίδευση, όπου περιλαμβάνεται και η Γλωσσική Μεταρρύθμιση (Βλ. Φάκελος Πρακτ. Ελληνικής Βουλής, Αρχείο Κουτσοχέρα).
1976 Συμβούλιο Ευρώπης, Στρασβούργο. Θετική απόφαση, κατόπιν παρέμβασής του για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, (Βλ. Φάκελος Πρακ, Ελληνικής Βουλής 1977 όπου η επικύρωση από την Ελλάδα αυτής της απόφασης, Ανάτυπο στο Αρχείο Κουτσοχέρα).
1977 Στο Συμβούλια Ευρώπης, Στρασβούργο. Θέτει θέμα διάσωσης της Ακρόπολης. Ευαισθητοποιείται η ΟΥΝΕΣΚΟ, συνεργασία του με το Γεν/κό της Δ/τή κ. Μ. Bow και παγκόσμια έκκληση της ΟΥΝΕΣΚΟ από το βράχο της Ακρόπολης στην επίσημη τελετή της 10.1.1977 (βλ. Φάκελος ΑΚΡΟΠΟΛΗ, Αρχείο Κουτσοχέρα).
1978 Στρασβούργο. Κηρύσσει, παρακολουθεί και επισημαίνει σε Συμπόσιο Νεοελληνιστών -στο εκεί Παν/μιο την ανάγκη συστηματικής οργάνωσης της διδασκαλίας της γλώσσας μας στο εξωτερικό.
1979 Βουλή. Κοινοβουλευτικός εισηγητής στην πρόταση νόμου για την καθιέρωση του μονοτονικού (Βλ. Φάκελος Πρακ. Ελληνικής Βουλής και Ανάτυπο στο Αρχ. Κουτσοχέρα).
1980 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Βρυξέλες. Συμμετέχει, σαν Ευρωβουλευτής, ενεργά στα θέματα και στις επιτροπές Εκπαίδευσης και Πολιτισμού. Αξιώνει την ταυτόχρονη μεταγλώττιση, από και στα ελληνικά να λειτουργεί στην Ευρωβουλή σε όλες τις Επιτροπές, ισότιμα με τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.
1980 Παρίσι. Στην κοινή συνεδρίαση της Επιτροπής Πολιτισμού Εκπαίδευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης και της ΟΥΝΕΣΚΟ εισηγείται:
1. Η ελληνική γλώσσα να γίνει διεθνής.
2. Την κοινωνική ασφάλιση λογοτεχνών και καλλιτεχνών.
3. Να μεταφράζονται και δημοσιεύονται από την ΟΥΝΕΣΚΟ τα λογοτεχνικά έργα που γράφονται σε γλώσσες περιορισμένης διάδοσης.
4. Να μεταφραστούν και εκδοθούν ελληνικές ανθολογίες ποίησης και πεζού λόγου από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
5. Να συνηγορήσει η ΟΥΝΕΣΚΟ για να επιστραφούν στην Ελλάδα οι αρχαιολογικοί της θησαυροί.
1982 Βουλή. Καταθέτει και πάλι πρόταση και ζητεί να πραγματοποιηθεί επί τέλους η καθιέρωση της μονοτονικής γραφής. Γίνεται δεκτή από τη Βουλή η τροπολογία Νόμου: "Ο τονισμός του γραπτού ελληνικού λόγου, γίνεται σύμφωνα με το μονοτονικό σύστημα" (βλ. Φάκελος Πρακ. Ελληνικής Βουλής, Ολομέλεια 11/1/1982). Δικαίωση του αγώνα του ποιητή που έρχεται να ολοκληρώσει τη δικαίωσή του για την καθιέρωση της Δημοτικής. Και ο Κουτσοχέρας δηλώνει: Είναι μια νίκη όλων όσων αγωνίστηκαν τον μακραίωνα και σκληρό αγώνα της γλωσσικής μας μεταρρύθμισης. Είναι νίκη της γλώσσας μας.
1984 Βουλή. Γίνεται δεκτή πρότασή του να καταργηθούν οι ξενόγλωσσες επιγραφές, που στο εξής θα πρέπει να γράφονται κυρίως ελληνικά. Η απόφαση δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί παρόλο που υποστηρίχθηκε και από προσωπικότητες όλων των παρατάξεων της Βουλής, όπως ο κ. Ισαάκ Λαυρεντίδης (Ν.Δ.) που δήλωσε: Συμφωνώ με την πρόταση του ελληνολάτρη κ. Κουτσοχέρα.
1985-88 Παρίσι. Η θητεία του ποιητή Γιάννη Κουτσοχέρα ως Πρέσβη εκ προσωπικοτήτων στην UNESCO, τον κατ' εξοχήν αρμόδιο διεθνή οργανισμό για θέματα παιδείας και πολιτισμού, απέδωσε πολλά.
Επέτυχε
σοβαρές οικονομικές ενισχύσεις από την UNESCO για την
Ελλάδα: εκπαιδευτικά προγράμματα, λεξικά, μετεκπαιδεύσεις εκπαιδευτικών,
έρευνες, συνέδρια, αποστολές εμπειρογνωμόνων κ.λπ..
Πέτυχε
τη ματαίωση απόφασης που καταργούσε Πανεπιστημιακή έδρα διδασκαλίας της
Αρχαίας ελληνικής γλώσσας στη Σορβόννη.
3. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ Γ. ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ - ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ (1975 - 1982)
Ο Γ. Κουτσοχέρας, υπήρξε λάτρης της δημοτικής μας γλώσσας, δημιούργημα του ίδιου χαρισματικού ελληνικού λαού που καταφέρνει να επιβιώνει στην ίδια προγονική γη, κάνοντας αισθητή την παρουσία του επί χιλιάδες χρόνια. Συχνά, αναφερόμενος στην έμφυτη δημιουργική πνοή της Δημοτικής, έφερνε σαν παράδειγμα τα δημοτικά μας τραγούδια, επικαλούμενος και τη μαρτυρία του Γκαίτε που τα θεωρούσε ως γλωσσικά θαύματα.
Ακολουθώντας το παράδειγμα παλαιότερων και σύγχρονών του λογίων, δημοτικιστών αλλά και καθαρολόγων, εισηγήθηκε με σθένος και πάθος την καθιέρωση της Δημοτικής και την τονική μεταρρύθμιση, και τελικά οι προσπάθειές του καρποφόρησαν η μεταρρύθμιση έγινε δεκτή και από την πολιτεία το 1982.
Πιο συγκεκριμένα, όταν κατά την Μεταπολίτευση εκλέχτηκε βουλευτής στην Α΄ περιφέρεια της Αθήνας (1974-1985), με υψηλό αίσθημα ευθύνης για την παιδεία και την προκοπή του ελληνικού λαού αγωνίστηκε για να πλήξει τη διγλωσσία και το πολυτονικό που ήσαν για πολλούς αιώνες η ΄΄βασική αποθαρρυντική αιτία΄΄ της πνευματικής υποβάθμισης των Ελλήνων όπως συνήθιζε να λέει στις αγορεύσεις του.
· Έτσι, στις 8 – 12 – 1975, στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας έκανε σημαντικές προτάσεις εκ των οποίων η πρώτη στη σειρά ήταν: ΄΄Προτείνουμε την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας σ’ όλες τις βαθμίδες της Παιδείας, την απλούστευση της ορθογραφίας και το μονοτονικό σύστημα΄΄( Βλ. Φάκελος Πρακ. Ελληνικής Βουλής, Συνεδρίαση ΡΘ΄ και Ανάτυπο στο Αρχ. Κουτσοχέρα). .
Κι επειδή οι προτάσεις του δεν εισακούστηκαν άρχισε να αρθρογραφεί στις εφημερίδες και να συνεργάζεται με διάφορα περιοδικά προκειμένου να προβάλλει τις θέσεις του΄΄( Βλ. Πρακ. Ελληνικής Βουλής- Ανάτυπο, 1976).
· Στις 14/1/79 Δημοσίευσε στην ΄΄Αθηναϊκή΄΄ άρθρο με τίτλο:
Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΣΜΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
Εκεί εκφράζει την απογοήτευσή του επειδή οι κυβερνητικοί βουλευτές
-αρμόδιοι για την Παιδεία- δεν πρόσθεσαν ούτε μια λέξη με το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο στα προϋπάρχοντα σχετικά με τη σχολική διγλωσσία και επισήμανε όλους τους Μέγα-Φορείς Δράσης (Aντιπoλίτευση, ΔΟΕ, ΟΛΜΕ, νεοελληνιστές του εξωτερικού, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), που καθιέρωσαν τη δημοτική ως επίσημο εκφραστικό τους όργανο. Επίσης καταθέτει την εμπειρία του όταν ο ίδιος ως Μέλος της Αναθεωρητικής Επιτροπής του Συντάγματος, κατά τις συζητήσεις, διατύπωσε άρθρα του Συντάγματος στη δημοτική, σαν έμπρακτη διαπίστωση ότι και για τη νομική ακόμα ορολογία προσφέρεται η δημοτική. Και ως τρανή απόδειξη για το πλούσιο λεξιλόγιο της νεοελληνικής γλώσσας επισημαίνει τα επιτεύγματα της λογοτεχνίας μας και καταλήγει: "Και γιατί οι επιφυλάξεις της "εθνικοφροσύνης" όταν και ο εθνικός μας ύμνος και ο Θούριος του Ρήγα βρήκαν την τέλεια έκφρασή τους στη δημοτική;"
· Επίσης την ίδια μέρα στην Καθημερινή (14-1-76) δημοσιεύει ακόμα ένα άρθρο του με τίτλο: ΟΙ ΤΟΝΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ
Εκεί ο Κουτσοχέρας αναφέρει τις αντιδράσεις μιας σειράς φωτισμένων ανθρώπων ενάντια στους τονικούς δυνάστες (Σολωμός, Ισιδωρίδης Σκυλίτσης, Ν. Φαρδύς, Ψυχάρης, Γ. Χατζηδάκις, Μ. Τριανταφυλλίδης, Ι. Θ. Κακριδής, Κλέαρχος Λέων Καρθαίος, Ξενόπουλος, ο ακαδημαϊκός Δ. Μπαλάνος) και συμπερασματικά σημειώνει πως: το ζήτημα της φυσικής μας γλώσσας- δηλ. Του να γράφουμε όπως μιλάμε- είναι ζήτημα εθνικής αυτογνωσίας.
· Και συνεχίζει την αρθρογραφία του στην "Αθηναϊκή" τις 15-1-76 με τίτλο:
Ο ΣΦΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ Μ. EΚΠΑΙΔEYΣEΩΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΠΝΕΥΜΑΤΊΚΟ ΝΑΝΙΣΜΟ, όπου παρουσιάζει την Παιδεία μας ως μεγάλο ασθενή που δεν αποκαθάρεται από τα καρκινώματα του παρελθόντος και δεν εκσυγχρονίζεται.
· Έτσι, όταν στις 5-4-1976, συζητείται στην ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων το Νομοσχέδιο για τη Γενική Εκπαίδευση, ο Κουτσοχέρας με τη μακροσκελή εισήγησή του με τίτλο: ΓΕΝΙΚΉ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ αναφέρθηκε και στο γλωσσικό θέμα, σφυροκοπώντας τις βαρήκοες θύρες της πλειοψηφίας οπότε η Κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να καταθέσει τροπολογία για να διδάσκεται η "Νεοελληνική Γλώσσα"( Βλ. Πρακ. Ελληνικής Βουλής- Ανάτυπο, 1976).
Όμως η πρότασή του για την καθιέρωση του μονοτονικού απορρίφθηκε και από την κυβερνητική πλευρά και από την αξιωματική αντιπολίτευση. Μόνο ο Αρχηγός της ΕΔΗΚ δήλωσε ότι τάσσεται και εκείνος υπέρ του μονοτονικού.
Έτσι ο αγωνιστής, συνεχίζει τον αγώνα του.
· Στις 23-2-1977, στη Βουλή των Ελλήνων ως ένας από τους δύο εισηγητές της μειοψηφίας, οπότε και συζητιόταν το Σχέδιο Νόμου για Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση, μέσα σ' άλλα επαναφέρει το μoνοτονικό στις προτάσεις του ( Βλ. Πρακ. Ελληνικής Βουλής- Ανάτυπο, 1977).
· Την ίδια τακτική ακολουθεί και στις-5-5-1977, όταν συζητήθηκε το θέμα της "Συμμετοχής των φοιτητών και επιμελητών βοηθών στα Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα", όπως επίσης και στις 23-2-1978, όπου και ζήτησε "ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΟΥΝ ΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΥΚΕΙΑ", και πρότεινε και πάλι μέσα στ’ άλλα την απλούστευση ορθογραφίας και το μονοτονικό σύστημα ( Βλ. Πρακ. Ελληνικής Βουλής- Ανάτυπο, 1977 και Ανάτυπο 1978).
· Φτάνουμε, λοιπόν στις 26-7-1979 οπότε και στην ολομέλεια συζητήθηκε η πρόταση νόμου "Για την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος στην Ελληνική γραφή".
Τότε του δόθηκε η ιστορική δυνατότητα να δικαιώσει τον πολύχρονο αγώνα για την απαλλαγή της ελληνικής γραφής από τις αλυσίδες της, μέσα στη Βουλή των Ελλήνων, που την κρατούσαν δέσμια έναν ολόκληρο αιώνα κατατυραννώντας τη μάθηση και να αναφωνήσει: ΄΄Κύριοι συνάδελφοι, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και έχει γίνει κοινή συνείδηση ότι πρέπει ν' απλουστέψουμε τη γραφή μας αλλά και να την απαλλάξουμε από τη δυναστεία των τόνων, για να φανεί επιτέλους πόσο ανόητα και άσκοπα δουλεύαμε στον απαιτητικό αυτό τύραννο και πόσο ακριβά στοίχιζε σ' εμάς η δουλεία".
Και στη συνέχεια αναφέρθηκε επισταμένα σ' όλους εκείνους τους διανοητές λογίους και πνευματικούς ανθρώπους που αγωνίστηκαν ώστε να θριαμβεύσει ο ορθολογισμός της δωρικής ελληνικής φιλοσοφίας σκέψης που απορρίπτει κάθε άχρηστο ως βλαπτικό. Έτσι ώστε τα Αρχαία να εξομοιωθούν σχεδόν με τα Νέα Ελληνικά ως προς τον τονισμό.
Μάλιστα κατέθεσε για τα πρακτικά, κείμενο με τους κανόνες του μονοτονικού συστήματος που είχε εκδώσει το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών "Μανόλη Τριανταφυλλίδη" καθώς επίσης και περικοπή άρθρου του Δ. Δημητράκου από την Επιθεώρηση ΄΄Ή Φωνή του Βιβλίου΄΄ …για ν' αποθαυμάσει -όπως χαρακτηριστικά είπε- η Βουλή τη φαντασία των Αλεξανδρινών -οι οποίοι επέβαλλαν τον πολυτονισμό αλλοιώνοντας την απέριττη αρχαιοελληνική γραφή για να διευκολύνουν την προφορά για τους μη ελληνόφωνους της ελληνιστικής εκείνης εποχής- και το βυζαvτινισμό του Η' και Θ' αιώνα.
Και συνέχισε: Τούτο το φορτίο μοιρολατρικά σηκώνουμε, μεταβιβάζοντας το και στις νέες γενιές, σε βάρος της ποιοτικής απόδοσης. Υπολογίζεται ότι για τη Γραμματική της γλώσσας μας, ο νέος δαπανάει 6.000 ώρες, απ' τις οποίες οι 3.000 ώρες αφιερώνονται στον "ορθό" τονισμό. Κι αν απλουστευτεί το τονικό σύστημα, θ' απαλλαγεί η ορθογραφία από 80 κανόνες, ενώ τα φωνήεντα από 137 θα γίνουν μόνο 14 (7+7 τονισμένα). Όπως είναι φυσικό, η στοιχειοθεσία με τα 137 αυτά φωνήεντα γίνεται αργά και δύσκολα, ανεβάζοντας τη δαπάνη της έκδοσης βιβλίων σε δισεκατομμύρια με τη σπατάλη χρόνου και χρήματος που γίνεται στα τυπογραφεία και μόνο (Βλ. Πρακ. Ελληνικής Βουλής 1975-1982, 2000).
Σήμερα, βέβαια, με τη σαρωτική εισβολή της ηλεκτρονικής γραφής συνειδητοποιούμε τη σημασία του αγώνα του Κουτσοχέρα και των άλλων πνευματικών ανδρών για την κατάργηση του πολυτονικού, ώστε να επισχεθεί ο κίνδυνος περιθωριοποίησης και αφανισμού της ιστορικής μας γλώσσας που, κουβαλώντας 130 φωνητικούς συνδυασμούς περισσότερους από κάθε άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα, θα δυσκολεύονταν στον εναρμονισμό της με το σύγχρονο ταχύτατο ρυθμό παραγωγής της ηλεκτρονικής τεχνολογίας.
4. Η ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
ΣΤΗ
ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
Ο Κουτσοχέρας ήταν ένας οραματιστής, ένας ιδεολόγος. Οι ποιητικές του συνθέσεις, είναι εμπνευσμένες όλες από τους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες, τα λαϊκά οράματα και τις αξίες της ανθρώπινης ζωής.
Όσο για τους πολιτικούς του αγώνες, είναι κι αυτοί γνήσιοι πνευματικοί αγώνες. Το πολιτικό του αξίωμα δεν το χρησιμοποίησε παρά μόνο για ν' ακουστεί η φωνή του και να υπηρετήσει το κοινωνικό και εθνικό συμφέρον.
Συμμετείχε σε Επιτροπές, σε Ευρωπαϊκά Συμβούλια, σε διεθνείς συσκέψεις.
Άλλοτε μειλίχιος και πράος, όπως ταιριάζει στον ποιητή κι άλλοτε δριμύς και αυστηρός, όπως αρμόζει στον αγωνιστή, εκφράζει ένα αλλιώτικο ύφος και ήθος και προβάλλει έναν νέο τύπο ανθρώπου, του ανθρώπου της κοινωνικής ευαισθησίας και της ανθρωπιστικής παιδείας(Βελαώρας, 1993).
Κι όλα αυτά είχαν έναν κοινό σημείο εκκίνησης: την αγάπη για τον άνθρωπο. Έλεγε ο ίδιος ο ποιητής σε μια τιμητική γι' αυτόν εκδήλωση της ΕΦΑ Αιγίου: "Επορεύτηκα κι εγώ το δρόμο της Κολχίδας μ' όνειρο και προσδοκίες. Και θα πορεύομαι ακόμα όχι βέβαια για το χρυσόμαλλο δέρας, αλλά από μια βαθύτατη πίστη προς τον άνθρωπο"(Κουτσοχέρας, ΕΦΑ Δημ. Αιγίου, 1962).
Αυτός ο ανθρωπιστικός λόγος του, λόγος οικείος και εσωτερικός προς τις λαϊκές συνειδήσεις, είναι έκδηλος στις εκπαιδευτικές του θέσεις και λειτούργησε ως εργαλείο υπέρβασης κι απαλλαγής της νοοτροπίας της νεοελληνική ς κοινωνίας από τις προλήψεις και τα κακά του παρελθόντος.
Κι ο Κουτσοχέρας, προφητικός, επέλεξε την κατάλληλη ώρα για την άμεση επαναφορά στο πολιτικό προσκήνιο -στην Ελληνική Βουλή- της ολοκλήρωσης της γλωσσικής μεταρρύθμισης. Ήταν αμέσως μετά την πτώση της χούντας, μια εποχή γενικής ευφορίας και μεγάλων προσδοκιών. Γνώστης του θέματος, μεθοδεύοντας τον αγώνα με σύνεση, διαθέτοντας πειθώ που τη χρησιμοποίησε επίμονα προς όλες τις κατευθύνσεις, οδήγησε αριστοτεχνικά τον αγώνα του σε αίσιο πέρας.
Φυσικά, δεν ήταν μόνος του. Η κοινωνική διαντίδραση ήταν με το μέρος του. Ο εκπαιδευτικός λόγος του Κουτσοχέρα δεν ήταν κοινωνικά μετέωρος.
Ένα πλήθος οργανώσεων -συνδικαλιστικών, επιστημονικών, σύλλογοι γονέων, διάφοροι επαγγελματικοί φορείς κ.λπ.- λειτούργησαν ως εξωτερικές ομάδες πίεσης, διοχετεύοντας το αίτημά τους για την ολοκλήρωση της γλωσσικής μεταρρύθμισης στην κεντρική εξουσία, η οποία προκειμένου ν' αποκατασταθεί η εικόνα της νομιμότητας της πολιτικής της, τελικά το αποδέχτηκε.
Ενδεικτικά αναφέρουμε:
· Η ΔΟΕ συνιστά σαν επίσημο γλωσσικό όργανο για τη διδασκαλία και τα διδακτικά βιβλία τη δημοτική γλώσσα.
· Το περιοδικό της ΟΛΜΕ "Λόγος και Πράξη" ακολουθεί το μονοτονικό.
· Το ΚΕΜΕ είναι κι αυτό σύμφωνο.
· Οι περισσότεροι νεοελληνιστές του εξωτερικού που διδάσκουν τη νεοελληνική σε ξένα πανεπιστήμια, καταργούν τους τόνους.
Ο Ιάσων Δεπούντης στην Ελβετία γράφει και διδάσκει στα ελληνόπουλα με επιτυχία το μονοτονικό, από τη στιγμή που έπεσε η δικτατορία για να τιμήσει, όπως έγραφε "τη Δημοκρατία που ξαναγυρνούσε στην πατρίδα μας".
· Το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, χρησιμοποιεί κι αυτό το μονοτονικό.
· 'Επιχειρήσεις, οργανισμοί, πρακτορεία κ.λπ. εφαρμόσανε την άτονη γραφή, για λόγους οικονομίας (Βλ. Πρακ. Ελληνικής Βουλής 1975-1982, 2000).
Δικαιώνεται με τον τρόπο αυτό η παρατήρηση της Archer πως οι αλλαγές στην
εκπαίδευση επέρχονται όταν επιδιώκονται νέοι στόχοι απ’ όσους έχουν τη δύναμη
να μεταβάλουν την προηγούμενη δομή της(Blackledge-Hunt,
1995) .
ΣΑΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
Ο Γ. Κουτσοχέρας, με τον
πολιτικό του λόγο, με τις πρωτοβουλίες του, με τις
παρεμβάσεις του τόσο σε εθνικό κοινοβουλευτικό επίπεδο όσο και σε διεθνές
διπλωματικό επίπεδο, συνέβαλε στη διαμόρφωση του γλωσσικού αυτονόητου «Όλοι οι
Έλληνες να γράφουμε επιτέλους όπως μιλάμε να έχουμε μια γλώσσα». Και δεν
υπάρχει τίποτα πιο κρίσιμο πιο σημαντικό από το αυτονόητο, αυτό. Γιατί είναι
αυτό, που εγκαθιστά στις νοοτροπίες της κοινωνίας, των Ελλήνων πολιτών εκείνα
τα στερεότυπα που τελικά συγκροτούν το σύστημα αξιών και άρα το σύστημα συνοχής
της Ελληνικής κοινωνίας, που μεριμνά για την ακεραιότητά της και τη συλλογική
της αξιοπρέπειας, όχι μόνο στο οικονομικό ή θεσμοθετημένο κοινωνικό πεδίο αλλά
και στο πολιτιστικό που είναι ο κύριος διαμορφωτής της ταυτότητάς της. Η
γλώσσα, η δημοτική γλώσσα και το μονοτονικό σύστημα γραφής της, είναι το
συγκριτικό πλεονέκτημα του Ελληνισμού και είμαστε πολύ τυχεροί που την έχουμε.
Ας συναινέσουμε όλοι μαζί, με τον ποιητή:
Η μάνα μου, μου μίλαγε ελληνικά
Ο δάσκαλος, μ’ έμαθε να γράφω όπως μιλάω.
Είχα μεγάλη τύχη!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Βελαώρας, Κ. (1993) « Η ποίηση του Γιάννη Κουτσοχέρα», , Αθήνα: Εστία
2. Blackledge – Hunt (1995), «Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης», Αθήνα: Έκφραση
3. Ε.Φ.Α. (1962), « Ι. Π. Κουτσοχέρας –λυρικός , στοχαστικός αγωνιστής», Αίγιο: εκδ. Δήμου Αιγίου
4. Κάββουρας, Δ. (1961), « Ι. Π. Κουτσοχέρας –ο ποιητής κ΄ οραματιστής», Αθήνα: Πυραμίς
5. Κουτσοχέρας, Ι. (1976), «Γενική Εκπαίδευση», Πρακτικά της Βουλής-Ανάτυπο, Αθήνα
6. Κουτσοχέρας, Ι. (1977), «Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση», Πρακτικά της Βουλής-Ανάτυπο, Αθήνα
7. Κουτσοχέρας, Ι. (1977), «Η συμμετοχή των Φοιτητών κ΄ Επιμελητών-Βοηθών στα Α.Ε.Ι.», Πρακτικά Βουλής-Ανάτυπο, Αθήνα
8. Κουτσοχέρας, Ι. (1978), «Να καταργηθούν οι Εισαγωγικές Εξετάσεις στα Λύκεια», Πρακτικά Βουλής-Ανάτυπο, Αθήνα
9. Κουτσοχέρας, Ι. (1990), «Ο Αείφεγγος Βράχος της Ακρόπολης», Αθήνα: Δώμα
10. Κουτσοχέρας, Ι.(2000), Η γλωσσική μεταρρύθμιση- ΒΟΥΛΗ 1978-1982, Αθήνα: Έκδοση Διεθνές Ίδρυμα Γιάννη Κουτσοχέρα κ΄ Λένας Στρέφη –Κουτσοχέρα
11. Μπάλιας, Σ. (2002), «Εκπαίδευση κ΄ Δημοκρατία στο Έργο του Παπανούτσου», στα Πρακτικά 2ου Διεθ. Συνεδρίου «Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ, Ιστορικο-Συγκριτικές Προσεγγίσεις», Πάτρα, 4-6 Οκτωβρίου