Σχολές του ευρύτερου Ελληνισμού επί Τουρκοκρατίας : «Η Αυθεντική Ακαδημία Βουκουρεστίου»

Δημήτριος ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Υπ. Διδάκτωρ Παν/μιου Ιωαννίνων

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το 1679 ιδρύθηκε στο Βουκουρέστι ελληνικό σχολείο. το οποίο ονομάστηκε «Ακαδημία του Αγίου Σάββα», «Λύκειο», «Αυθεντική ή Ηγεμονική Ακαδημία». Στην πρώτη φάση πνευματικός οδηγός της σχολής υπήρξε η νεοαριστοτελική σκέψη του Θεόφιλου Κορυδαλέας καθώς οι πρώτοι δάσκαλοι της σχολής, ο Αντώνιος Σεβαστός Κυμινήτης και ο Χρύσανθος Νοταράς, υπήρξαν μαθητές του. Το 1690 ιδρύθηκε τυπογραφείο.

Όλοι οι Φαναριώτες ηγεμόνες της Βλαχίας συνέβαλαν με μεταρρυθμίσεις στην εύρυθμη λειτουργία και άνθιση της σχολής. Με το χρυσόβουλο του 1776 δόθηκε νέα πνοή στην Ακαδημία. Δημιουργήθηκαν πέντε συνολικά τάξεις που κάθε μια διαρκούσε τρία χρόνια. Ως έτος εγγραφής ορίστηκε το έβδομο έτος της ηλικίας των μαθητών. Αυξήθηκε ο αριθμός των διδασκόντων και τα μαθήματα χωρίστηκαν σε τρεις κύκλους: Τα γραμματικά, τα εγκύκλια, και των ξένων γλωσσών. Δάσκαλοι της Ακαδημίας υπήρξαν σημαντικοί λόγιοι της εποχής.

Στις αρχές του 19^ου αι., με τις παροτρύνσεις του Ιγνάτιου Ουγγαροβλαχίας, θεσπίστηκε νέος κανονισμός με συγκεκριμένες οδηγίες- διατάξεις για την έναρξη σχολικού έτους, τους δασκάλους, τον τρόπο διδασκαλίας, την διδακτέα ύλη, για τους μαθητές, τις εξετάσεις, την διάρκεια του σχολικού έτους. Τα μαθήματα χωρίζονταν σε τρεις ομάδες – κύκλους: Τις Επιστήμες, τη Φιλολογία και τις ξένες γλώσσες. Αγοράστηκαν από το εξωτερικό τεχνικός εξοπλισμός και όργανα για την καλύτερη εκμάθηση της Φυσικής και Χημείας. Στις ξένες γλώσσες διατηρήθηκε η παράδοση της σχολής. Καινοτομία αποτέλεσε ότι οι εξετάσεις γινόντουσαν ενώπιον κοινού. Το Λύκειο εγκατέλειψε την ακραιφνώς Βαλκανική του δομή και άρχισε να εξευρωπαϊζεται.

Απώτερος στόχος της Ακαδημίας ήταν να επιστρέψουν οι Μούσες - μετά την μεγάλη περιπλάνηση τους στην Ευρώπη- στον Όλυμπο και τον Παρνασσό, την παλιά τους κατοικία.

ABSTRACT

A Greek school was established in Bucharest in 1679, under the name of “ St. Savva ’s Academy ”, “ Lycee ”, “Authoritative or Hegemonic Academy”. Initially, the school adopted the spiritual guidance of the neo- aristotelic school of thought, as Antonios Sevastos Kiminitis and Chrysanthos Notaras - the first teachers of the school - were its former students. A printing office was established in 1690

All the Phanariote leaders of Vlachia made a great contribution to the harmonious operation and flourishing of the school by means of reforms. The Academy was given a fresh impetus with the 1776 golden bull. In all five classes were created, each of which lasted five years. Students were eligible for enrolment at the age of seven. The number of teachers increased and the subjects

Taught were divided into three circles - categories : Grammar, General education and foreign Languages. Eminent contemporary scholars taught at the Academy.

Under the exhortation of Ignatio of Hungary – Vlachia, a new regulation was enacted at the beginning of the 19th century, which introduced specific instructions – provisions regarding the beginning of the school year, the teachers, the teaching methods, the curriculum, the students, the examination and the duration of the school year. The subjects were divided into three groups: Science, Literature and foreign Languages. Technical equipment and instruments were purchased from abroad to facilitate the learning of Physics and Chemistry. Regarding foreign languages, the school ’s tradition was maintained. The fact that examinations were held in public was an indisputable innovation. The Lycee abandoned its pure Balkan structure and became more European- oriented. The Academy’s ulterior purpose / aim was the return of the Muses to Olympus and Parnassos – their former residence – after their long peregrination around Europe.

Ο ελληνορουμανικής καταγωγής πρίγκιπας Σερμπάν Καντακουζηνός ίδρυσε το 1679 στο Βουκουρέστι ελληνικό σχολείο που επωνομάστηκε Λύκειο. Επίσης «…αι δε ανώτεραι σχολαί Ιασίου και Βουκουρεστίου από του τέλους έτι του ΙΖ΄ αιώνος ωνομάζοντο «αυθεντικαί», ταυτόν ειπείν ηγεμονικαί, ακαδημίαι. » (Γεδεών, 1976, σ.228), επειδή οι ηγεμόνες των Παρίστριων Ηγεμονιών ίδρυσαν και στήριξαν την Ακαδημία Βουκουρεστίου. Δίδαξαν μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους όπως ο Λάμπρος Φωτιάδης που επί της σχολαρχίας του η Ακαδημία γνώρισε ημέρες άνθισης, ο μετέπειτα σχολάρχης Κωνσταντίνος Βαρδάλαχος, ο Ιώσηπος Μοισιόδακας, ο Μανασσής Ηλιάδης, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Δωρόθεος Πρώϊος, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Βενιαμίν ο Λέσβιος, ο Γεώργιος Γεννάδιος, ο Στέφανος Κομμητάς, και ένα πλήθος άλλων δασκάλων (Ευαγγελίδου, 1992, σ. 401 - 410).

Τα μαθήματα γινόντουσαν στην μονή του Αγίου Σάββα, εξού και «Ακαδημία του Αγίου Σάββα» (ΥΔΡΙΑ, 1980, σ.362), ενώ υπήρχε παράρτημα της σχολής στην μονή του Αγίου Γεωργίου όπου ένας δάσκαλος δίδασκε - Λατινικά και Ρουμανικά - τη ντόπια γλώσσα (Ευαγγελίδου, 1992, σ.388).Το 1690 ο ηγεμόνας της Βλαχίας ελληνιστής Κωνσταντίνος Μπρινκοβεάνου ίδρυσε το τυπογραφείο του Βουκουρεστίου. Το τυπογραφείο υπήρξε το απαραίτητο στοιχείο για την συγκρότηση, τον εξοπλισμό και την πλήρη ανάπτυξη της σχολής.

Στην πρώτη φάση πνευματικός οδηγός της σχολής υπήρξε ο Θεόφιλος Κορυδαλέας και η νεοαριστοτελική σκέψη, καθώς οι πρώτοι δάσκαλοι της σχολής ήταν ο μαθητής του, Τραπεζούντιος, Αντώνιος Σεβαστός Κυμινήτης (1630-1702) (Πολυζωίδου Α., 1991 σ.206) και ο Κορίνθιος, μαθηματικός και αστρολόγος, Χρύσανθος Νοταράς, της γενιάς των Νοταράδων που σπούδασε στην Πατριαχική σχολή και έτρεφε ιδιαίτερο σεβασμό στο δάσκαλό του, Σεβαστό Κυμινήτη. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η νεοαριστοτελική σκέψη που πρέσβευε ο Κορυδαλέας, ήταν προδρομική της νεώτερης σκέψης και άντεξε ως τα χρόνια του Διαφωτισμού. Τούτο έγινε διότι ο Καρυδαλεύς όπως και ο δάσκαλός του Cremonini είχαν από νωρίς ξεχωρίσει τη Φιλολογία από τη θεολογία και τη θρησκεία.

Η δεύτερη φάση της Ακαδημίας περιλαμβάνει την περίοδο 1716-1805. Μετά το 1716 το ηγεμονικό αξίωμα στην Βλαχία το έπαρναν ως εκπρόσωποι του Σουλτάνου, Φαναριώτες και όχι πλέον οι Βογιάροι . η κυρίαρχη δυναστεία της Βλαχίας. Τα γεγονότα αυτά συνέβαλαν στην άνθιση της Ακαδημίας. Ο μετατεθείς το 1716 από τη Μολδαβία εις Βλαχία ηγεμόνας Νικόλαος Μαυροκορδάτος βρήκε μια ήδη ακμάζουσα σχολή στο Βουκουρέστι. Καινοτομία θεωρείται η προσπάθεια του ηγεμόνα να διαδοθεί το έργο του Πλάτωνα. Ο φίλος του Νικολάου Γεώργιος Τραπεζούντιος ο Χρυσογόνος, δάσκαλος στην Σχολή του Βουκουρεστίου, δίδασκε στα 1726, Πλάτωνα. Συγκεκριμένα το έργο “Κρίτων κα την επόμενη χρονιά “Φαίδων”. «…είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της νεώτερης γραμματείας μας κατά την οποία όχι μόνο εξαίρεται το έργο του Πλάτωνα, αλλά γίνεται προσπάθεια και να διαδοθεί…» (Αγγέλου, 1985, σ. 68) Επί ηγεμονίας του γιού του, Κωνσταντίνου Μαυροκορδάτου εισήχθησαν στην σχολή η ιταλική και η τουρκική γλώσσα. Όλοι οι φαναριώτες ηγεμόνες συνέβαλαν στην εύρρυθμη λειτουργία της σχολής.

Κατά την οκταετία ( 1774-1782) της ηγεμονίας του Αλέξανδρου Υψηλάντη, παππού του εθνεγέρτη έγιναν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο Λύκειο του Βουκουρεστίου που υποβοηθήθηκαν από τις πολιτικές εξελίξεις καθώς από το 1774 οι Παρίστριες περιοχές (Μολδαβία- Βλαχία) μπήκαν υπό την προστασία των Ρώσων χωρίς να διαταραχθεί η επικυριαρχία των Τούρκων. Από τη μεταρύθμιση του 1774 απουσίαζαν η Αστρολογία, ενώ η Γεωμετρία και η Αριθμητική εντάχθηκαν στα Μαθηματικά. Προστέθηκαν τα μαθήματα Χημεία(«Χημική»), Φυσική Ιστορία, Μεταφυσική, Λογική, Μυθολογία, Αρχαιολογία, Ιχνογραφία. Το νέο καταστατικό της σχολής εκδόθηκε το 1776 με χρυσόβουλο του Αλέξ. Υψηλάντη. Ο αριθμό των δασκάλων που θα δίδασκαν στην σχολή ανήρχετο στους εννέα . Κατανέμονταν ανάλογα με τα μαθήματα, σε δύο δασκάλους των ελληνικών («γραμματικών»), από ένας για τα Μαθηματικά, τη Φυσική, την Ιστορία, τη Γεωγραφία, τη Θεολογία και τρεις για κάθε μια από τις ξένες γλώσσες ιταλικά, γαλλικά, λατινικά.

Τα μαθήματα χωριζόντουσαν σε τρεις κύκλους. Τα γραμματικά, τα εγκύκλια, και τις διαλέκτους (ξένες γλώσσες). Στην σχολή οριζόντουσαν σύμφωνα με το χρυσόβουλο πέντε τάξεις. Κάθε τάξη διαρκούσε τρία χρόνια.

Στην Πρώτη τάξη εδιδάσκοντο μαθήματα γραμματικής για αρχάριους και λίγα λατινικά. «είτα αρχή ποιήσθαι και της λατινίδος φωνής».
Η Δευτέρα τάξης ασχολείτο με τα ελληνικά και λατινικά.
Η Τρίτη τάξης μελετούσε την ρητορική, την ποίηση και την ηθική του Αριστοτέλη, και την γαλλική και την ιταλική διάλεκτο. Επίσης ασκείτο στην ελληνική και την λατινική.
Η Τετάρτη τάξη ασχολείτο με την Αριθμητική την Γεωμετρία, την Ιστορία και την Γεωγραφία.
Στην Πέμπτη και τελευταία τάξη οι μαθητές διδάσκοντο Φυσική και Αστρονομία.

Απαιτούντο εννιά χρόνια σπουδών για τα Γραμματικά και εγκύκλια μαθήματα και έξη χρόνια για τα επιστημονικά, με αφετηρία όμως το έβδομο έτος της ηλικίας. Το μέλλον των αποφοίτων μπορούσε να ήταν πολιτικό ή εκκλησιαστικό. Ο αριθμός των δασκάλων που θα δίδασκαν στην σχολή ανήρχετο στους εννέα. Από τις Ηγεμονίες ξεκίνησε ως καινοτομία, η ανάγκη -με την οποία ευθυγραμμίστηκαν όλες οι μεγάλες σχολές- του καταμερισμου της διδασκαλία σε ειδικότητες, τη προτροπή του Δημήτρη Καταρτζή ο οποίος στα μέσα του 1780 παρατηρεί ότι «Δε διδάσκουνται στα σκολιά μας όλαις η μάθησες από πολλούς δασκάλους και ξεχωριστούς σε μιά μιά»( Αγγέλλου, 1975, σ. 319).

Τα μαθήματα γινόντουσαν πρωί και απόγευμα. Το πρόγραμμα της σχολής περιελάμβανε ομαδικό εκκλησιασμό. μελέτη ως την ώρα των μαθημάτων. διδασκαλία μαθημάτων . μελέτη και συζήτηση. μεσημβρινό φαγητό. σωματική άσκηση. απογευματινά μαθήματα. βραδινό φαγητό. ήσυχη ελεύθερη ώρα. βραδινή προσευχή στην εκκλησία και μετά αποχώρηση στους θαλάμους (Αγγέλλου, 1975, σ. 323).

Τα Μαθηματικά και η Φυσική ήταν τα μαθήματα με τα οποία ο Διαφωτισμός αντιπάλεψε την άρχουσα τάξη. Στο πρόγραμμα της σχολής κατείχαν σημαντική θέση πολύ πριν τον 19ο αι. και αυτό οφείλεται στην γεωγραφική θέση του Βουκουρεστίου σε σχέση με την Ευρώπη, στην κληρονομιά που άφησαν ο Σεβαστός Κυμινήτης και ο Χρύσανθος Νοταράς, αλλά και στην αρχική θέση των Φαναριωτών υπέρ του διαφωτισμού που κράτησε ώσπου να εκδηλωθούν οι αντιδράσεις τις εκκλησίας. Καινοτομία επίσης αποτελούν η εισαγωγή στο σχολικό πρόγραμμα της Ιστορίας και της Γεωγραφία.

Μετά το θάνατο του Λ. Φωτιάδη (+1805) και με την έκρηξη του Ρωσσοτουρκικού πολέμου 1806 - παρατηρήθησαν σημάδια παρακμής της Σχολής.

Το 1810 είναι έτος αναδιοργάνωσε της Σχολής.Τον θρόνο του Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Δοσίθεου ,που εκδιώχθηκε, ανέλαβε ο Ιγνάτιος. Τον διορισμό επικύρωσε η Σύνοδος της Εκκλησίας της Ρωσίας με την συγκατάθεση του Τσάρου. Η συμπαράσταση των Ρώσων προς τον Ιγνάτιο έχει να κάνει με την πίστη του τελευταίου στην Ρωσία. Ο Ιγνάτιος είχε στηρίξει την ρωσική πολιτική στα Επτάνησα και είχε αναλάβει να επιτύχει την συνεργασία μεταξύ των ενόπλων ελληνικών τμημάτων, των κλεφταρματολών και των καπεταναίων της Στερεάς Ελλάδας και της Ηπείρου προς όφελος της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. Ο ρόλος του Ιγνάτιου στην Μητρόπολη της Ουγγροβλαχίας ήταν ανάλογος με εκείνον στα Επτάνησα. Στις Παρίστριες Ηγεμονίες υπήρχε έντονο ελληνικό στοιχείο το οποίο μαζί με τον Βλαχικό πληθυσμό έπρεπε ο Ιγνάτιος να επηρρεάσει υπέρ των Ρώσων τη στιγμή μάλιστα που εμένετο ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος.

Οι στόχοι του Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας τους οποίους κατάφερε να επιτύχει ήταν:

Η αναδιοργάνωση της σχολής Βουκουρεστίου που μόλις εσώζετο και από τούδε και στο εξής ονομάστηκε Λύκειο Βουκουρεστίου.
Και η έκδοση, το 1811, της εφημερίδας «Ερμής ο Λόγιος» στην Ελληνική παροικία της Βιέννης. της οποίας η συμβολή στην πνευματική ανάπτυξη του γένους ήταν σημαντική. «Στην κρίσιμη τελευταία προεπαναστατική δεκαετία ο «Ερμής ο Λόγιος», έγινε το σημείο αναφοράς του έντυπου ελληνικού λόγου. Συσπείρωσε τους έλληνες λογίους και προώθησε τα μηνύματα του Διαφωτισμού. Ήταν ο συλλέκτης της απόληξης όλων των ελληνικών εκδοτικών προσπαθειών και συνάμα η εκδοτική δύναμη, που κατεύθυνε το γένος εκ του ασφαλούς προς τη χειραγώγησή του στην τόσο κρίσιμη για τον ελληνισμό τρίτη δεκαετία του ΙΘ΄αιώνα» (Παπαϊωάννου, 1999, σ. 13235)
Η δημιουργία Φιλολογικής Εταιρείας ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 50) που σκοπός της ήταν να συνεισφέρει στην ευόδωση των στόχων του Λυκείου το οποίο είχε αναλάβει υπό την προστασία του.

Ο Δ. Θερειανός ονομάζει την εταιρεία, «Φιλολογική Εταιρεία του Ελληνικού Λυκείου».Η εταιρεία ονομαζόταν και Γραικοβλαχική διότι οι πρώτοι πρόεδροί της εταιρείας ήταν οι βλαχικής εθνότητας, ελληνομαθής Γεώργιος Βραγκοβάνος, και ο μέγας Λογοθέτης Γεώργιος Σλατινιάνο» . Εδώ φαίνεται και η διάθεση του Ιγνάτιου να επιτύχει τον εκπολιτισμό των Βλάχων μέσω της ελληνικής παιδείας. Στο δωμάτιο γραφείο της «Φιλολογικής Εταιρείας» είχαν αναρτηθεί εικόνες των ηρώων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και προσωπογραφίες σημαντικών δασκάλων του Γένους ανδρών της εποχής όπως, « Ευγένιον δηλαδή τον Βούλγαριν, Νικηφόρον τον Θεοτόκην, Βαλλάνον τον Ιωαννίτην, θεόδορον τον Γαζήν. του αοιδίμου του Λάμπρου του Φωτιάδου, όςτις εφώτισε την Δακίαν, και ωφέλησε τους Έλληνας, διασπείρας τα φώτα της Ελληνικής παιδείας . και πλησίον αυτού όσοι επρόκοψαν εις το εν Βουκουρεςίοις σχολείον, Μανουήλ ο Τενέδιος, Μιχαήλ Χρηςέρης, οι του Μανασσή δύο υιοί…» ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 49).

Η υποστήριξη των Ρώσων αλλά και η αποφασιστικότητα του Ιγνάτιου, να προάγει την ελληνική παιδεία και τον ελληνισμό ευρύτερα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο.

Ο Ιγνάτιος με την συμβολή του στην έκδοση της παροικιακής εφημερίδα «Ερμής ο Λόγιος» συνέπλευσε με τα σχέδια του Κοραή (1748 - 1833), καθώς σκέψη του Έλληνα φιλόλογου ήταν η δημιουργία περιοδικού, ενώ δικιά του ήταν και η πρόταση να επιλεγεί ως πρώτος διευθυντής του περιοδικού ο Άνθιμο Γαζής (1764 - 1828). «Επιτηδειότερον εις τοιαύτης εφημερίδος σύνταξιν δεν γνωρίζω παρά τον σοφόν αρχιμανδρίτην και φίλον μου Άνθιμον τον Γαζήν.» (Κοραής, 1986, σ.359). Η ολοκληρωτική επιβολή του Κοραή προϋπέθετε την διδασκαλία της νεωτέρης ελληνικής γλώσσης την οποία ασπάστηκε και ο Ιγνάτιος Ουγγαροβλαχίας στην Ακαδημία Βουκουρεστίου. Έτσι η Ακαδημία ενεπλάκει στις διενέξεις των λογίων περί γλώσσας. Οι διενέξεις ξεκινούν από την εποχή του Δημήτρη Κατρατζή και του Λάμπρου Φωτιάδη. Η Νεκρολογία του επί 13 χρόνια σχολάρχη της Ακαδημίας, αρχαϊστή Λάμπρου Φωτιάδη (Σχινάς, 1988, σ. 83-84) που φιλοξένησε το περιοδικό του Διαφωτισμού ο «Ερμής ο Λόγιος», προσπάθησε να εξομαλύνει τις αντιθέσεις, αλλά και δείχνει και την εκτίμηση του Κοραή στον Λάμπρο Φωτιάδη που υπήρξε άλλωστε και αμοιβαία. Η ρήξη μεταξύ των αντίπαλων γλωσσικών παρατάξεων κορυφώθηκε με τις προθέσεις του Ιγνάτιου να καθιερωθεί η νεώτερη Ελληνική ως γραφόμενη γλώσσα των Ελλήνων και να δοθεί βάρος στις επιστήμες που είχε ως αποτέλεσμα να ελλαττωθεί το πρόγραμμα που αφορούσε τα κλασσικά μαθήματα στα οποία στηρίχθηκαν έως τότε τα Ελληνικά σχολεία. Ο δάσκαλος στην Ακαδημία, ηπειρώτης δεινός φιλόλογος και αντικοραϊστής, Νεόφυτος Δούκας άσκησε δριμύτατη κριτική στις γλωσσικές ιδέες και επιλογές του Ιγνάτιου που εκφράζονται στο περίφημο ερώτημά του προς τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας, «Τι ποτ’ αν είη τοις Έλλησιν ενδοξότερον ή την των προγόνων γλώσσαν ακεραίαν αναλαβείν;» (Πρωτοψάλτης, 1961, σ. 63). Η επιμονή αυτή του Νεόφυτου Δούκα είχε ως αποτέλεσμα την απόπειρα εναντίον της ζωής του.

Με την μεταρρύθμιση του 1810 επιχειρήθηκε να γίνει ευέλικτη η Ακαδημία. Στον κανονισμό λειτουργίας της υπήρχαν διατάξεις περί των καθηκόντων του δασκάλου κατά μάθημα αλλά και γενικά, του τρόπου διδασκαλίας, της διδακτέας ύλης, της διάρκεια του σχολικού έτους, των αργιών. Διατηρήθηκαν οι τρεις κύκλοι μαθημάτων των Επιστημονικών-Μαθηματικών, των Φιλολογικών και των ξενόγλωσσων.

« Εις τας Επιςήμας περιλαμβάνονται, η Μαθηματική, η Φυσική , η Χημεία,

η φυσική Ιστορία, η Γεωγραφία, η Μεταφυσική, η λογική, και η ηθική.

Εις την Φιλολογίαν , η Ρητορική, η Ποιητική, η Ιςορία,

η Μυθολογία, και η Αρχαιολογία.

Εις τας γλώσσας, η Ελληνική, Λατινική, Ρωσσική,

Γαλλική, και Γερμανική.» ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 49).

Ο Ιγνάτιος είχε το δικαίωμα να αλλάξει τις διατάξεις όταν έκρινε σκόπιμο.

Στο περιοδικό «Ερμής ο Λόγιος» στα φύλλα 15η Φεβρουαρίου 1811 και 1η Μαρτίου

1811, έγινε αναφορά στο σχολικό προγραμματισμό του Λυκείου.

«Κωνσταντίνος Βαρδάλαχος διδάσκει την Δευτέραν και

Τετράδα (ημέρας της εβδομάδας) την Πειραματικήν Φυσικήν .

Τα πειράματα γίνονται μετά της διδασκαλίας , όταν ώσιν έτοι-

Μα, ει δε μη, γίνονται το Σάββατον. Κατά το παρόν διδάσκει

το περί Ηλεκτρισμού.

Την Τρίτην και Παρασκευήν διδάσκει την Μαθηματικήν.

Κατά το παρόν την Γεωμετρίαν, διότι οι Μαθηταί εδί-

Δάχθησαν την Αριθμητικήν και Άλγεβραν.

Τη αυτή ημέρα διδάσκει την Γεωγραφίαν.

Τη Πέμπτη εξετάζει περί Φυσικής, και ερώτα την λύσιν

Των προβλημάτων, ως φαίνεται εις την δάταξιν. Το αυτό

Γίνεται και το Σάββατον εις την Γεωμετρίαν.

Τη αυτή ημέρα εξηγεί εις τους Μαθητάς του διδασκά-

λου της Ελληνικής γλώσσης τους Ρήτορας, αεχήσας από

τον καθαρώτατον Λυσίαν . τούτο γίνεται και την Πέμπτην,

και το Σάββατον.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ιωάννου Βογορίδης, διδάσκει την Ποιη-

τικήν πάσας τας ημέρας, εξηγών και τους Ποιητάς μετά της

περί αυτών κρίσεως των παλαιών και νεωτέρων. Κατά το Πα-

ρόν δε τον Ησίοδον.

Άπαξ της εβδομάδος διδάσκει την Μετρικήν.

Το Σάββατον διορθόνει των μαθητών τους ςίχους.

Τετράδα και Σάββατον γυμνάζει τους μαθητάς εις τους

επιςολικούς τύπους, ως φαίνεται εις την διάταξιν.

( Η συνέχεια ακολουθεί )

Ερμής ο Λόγιος

Τη 1. Μαρτίου 1811.

(Ακολουθία της συνεχείας των από Βουκουρεςίου ειδήσεων.)

«ΚΥΡΙΑΚΟΣ π. Ιωάννου, διδάσκει τον Ξενοφώντα, και την

Γραμματικήν περί Συντάξεως, Δευτέραν, Τρίτην και Τετρά-

δα. Την Παρασκευήν διόρθωνε τα θέματα. Την Πέμ-

πτην, και Σάββατον εξετάζει τους μαθητάς των υποδιδα-

σκάλων.

ΜΙΧΑΗΛ Πέτρου Κοκκίνης, διδάσκει, την Δευτέραν,

Τρίτην, Τετράδα, και την Παρασκευήν, την Αριθμητικήν μετά

το γεύμα.

Πέμπτην και Σάββατον την Ιχνογραφίαν.

Όταν ο καιρός είναι αρμόδιος γυμνάζει τους Γεωμέτρας

Εις την πρακτικήν Γεωμετρίαν, και Γαιωδερίαν.

Τρις της εβδομάδος διδάσκει την Γερμανικήν γλώσσαν

ΜΑΝΟΥΗΛ ο Βυζάντιος διδάσκει μετά το γεύμα την Ρωσσικήν γλώσσαν, πλήν της

Πέμπτης και του Σαββάτου.

ΛΩΡΑΝΣΩΝ, πρώτος διδάσκαλος της Γαλλικής γλώσσης.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Σάββα δεύτερος διδάσκαλος της Γαλλικής

Τα Ονόματα των Διδασκάλων της Ελληνικής γλώσσης

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Νικολάου . ΙΩΑΝΝΗΣ Κυνώψης . ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Σκεύας . ΑΛΕΞΙΟΣ Κωνςαντίνου, ούτοι διδάσκουσιν ως φαί-

νεται εις την διάταξιν. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ραδουλέσκου επιςα-

τεί εις τους ασθενεςέρους Μαθητάς του Διδασκάλου της Ελληνικής .»

( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 66).

Στις ξένες γλώσσες υπερίσχυσαν με την ένταξη στο πρόγραμμα της Ρωσικής και της Γερμανικής οι γλώσσες των χωρών που συνόρευαν με τις παρίστριες χώρες. Χρέος των μαθητών ήταν να επιλέξουν μια ξένη γλώσσα. Το Λύκειο εξευρωπαϊστηκε και εγκατέλειψε την ακραιφνώς Βαλκανική του δομή. Αιτία που οι ξένες γλώσσες εισήχθησαν και καθιερώθηκαν στην Ακαδημία Βουκουρεστίου ήταν οι εμπορικές επαφές με την Ευρώπη.

Το βάρος που δόθηκε στις επιστήμες είχε ως αποτέλεσμα να ελαττωθεί το πρόγραμμα που αφορούσε τα κλασσικά μαθήματα τον κορμό έως τότε των Ελληνικών σχολείων. Η επικριτική θέση του Νεόφυτου Δούκα έναντι της Ακαδημίας έχει να κάνει κυρίως με αυτήν την επιλογή. Αύξηση των ωρών διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών παρατηρήθηκε μετά την αποχώρηση του Ιγνάτιου από το Βουκουρέστι.

Οι θετικές επιστήμες, εισβάλλουν στο σχολικό πρόγραμμα, αφού σκιάζεται κάπως η κυριαρχία του Αριστοτελισμού. Από τα μέσα του 18ου αι., εμφανίζεται κάποιο ενδιαφέρον για επάνδρωση των σχολείων με επιστημονικά όργανα. Στην πρόκληση αυτή οι Ηγεμονίες έδωσαν πρώτες το παρόν καθώς είδαν την ανάγκη δημιουργίας σχετικών χώρων εντός του σχολικού κτιρίου. Η ονομασία- ορολογία άλλωστε των εκπαιδευτικών αυτών χώρων έρχεται από τις Ηγεμονίες όπου αποκαλούντο «ταμεία φυσικής επιστήμης» και «πειραματικά θέατρα». Από την ανοικοδόμηση του 1779, η ακαδημία φιλοξενούσε χώρο για πειράματα Φυσικής, Χημείας τα οποία δίδασκε ο Μανασσής Ηλιάδης. Κατά την μεταρρύθμιση του 1810 η Φυσική ορίστηκε ως Φυσική Πειραματική και καθώς ήταν η αιχμή του δόρατος του διαφωτισμού έναντι του Σχολαστικισμού, της εδόθη ιδιαίτερη προσοχή. Το Λύκειο απέκτησε τεχνικό εξοπλισμό, και αγοράστηκαν από το εξωτερικό, όργανα για την καλύτερη εκμάθηση της Φυσικής και Χημείας. Μεταξύ άλλων διέθετε ηλεκτρική μηχανή και τα πειράματα ηλεκτρισμού που διέγειραν το ενδιαφέρον των μαθητών. Οι επιδείξεις πειραμάτων ήταν και για το κοινό που παρακολουθούσε τις εξετάσεις, κάτι πρωτόγνωρο.

Από τις ξένες γλώσσες απουσίαζε η Ιταλική ενώ προστέθηκαν η Ρωσική και η Γερμανική. Στις διαλέκτους υπερίσχυσαν οι γλώσσες των χωρών που συνορεύουν με τις παρίστριες χώρες ενώ η Ιταλική κόπηκε ως υπερβολή αφού υπήρχε η Λατινική. Ο αριθμός των πολλών ξένων γλωσσών δεν επιβάλλει στον μαθητή την μάθηση όλων αλλά την επιλογή. Τούτο φαίνεται και από τις διατάξεις του Λυκείου:

«γ΄. Χρέος έχει ο μαθητής να σπουδάζη προ πάντων την

Ελληνικήν γλώσσαν, να μάθη δε και μίαν των πεφωτισ-

μένων της Ευρώπης εθνών.» ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 74).

Όχι μόνο τα ξενόγλωσσα αλλά και όλα τα μαθήματα, τα επέλεγε ο μαθητής.

Η αύξηση των μαθητών επέβαλε τον θεσμό του υποδιδασκάλου. Ο θεσμός του υποδιδασκάλου υπήρχε και σε άλλα ελληνικά σχολεία της τουρκοκρατίας ως «βοηθού», όταν αυξανόταν ο αριθμός των μαθητών. Από τις διατάξεις του Λυκείου, βλέπουμε ότι τους μαθητές του υποδιδασκάλου στις εξετάσεις τους εξέταζε ο δάσκαλος. Ο δάσκαλος ελεγχόταν στο τι και πως θα το διδάξει από τον έφορο του Λυκείου που ήταν ο Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας.

Η διεξαγωγή των εξετάσεων του Λυκείου αποτελούσε καινοτομία καθώς γινόταν δημόσια. Οι εξετάσεις γινόντουσαν ενώπιον κοινού για να εκτιμηθεί το έργο των δασκάλων αλλά και η πρόοδος των μαθητών. Στο κεφάλαιο «Περί εξετάσεων» ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 75 - 76).αναφέρεται αναλυτικά η διαδικασία η οποία άρχιζε μετά το Πάσχα και διαρκούσε 15 ημέρες. Οι εξετάσεις γινόντουσαν κάθε Πέμπτη και Σάββατο ή Κυριακή ακόμα και στις γιορτές. Αποτελούσαν δε σημαντικό κίνητρο για τους δασκάλους και τους μαθητές. Κάτι ανάλογο ήταν τα πολύτιμα ρολόγια που ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας, έκανε δώρο στους δασκάλους, αργυρά νομίσματα στους διακριθέντες και βιβλία σε όλους τους μαθητές . Τα βιβλία ήταν ανάλογα με τις ικανότητες του κάθε μαθητή και είχαν όλα την εξής αφιέρωση: «Τω φιλοπόνω (δείνι) χάριν της εις τα μαθήματα επιδόσεως αυτού δώρον τουτί δίδοται» ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 6).

Μια εικόνα της διεξαγωγής των εξετάσεων μας παρέχει «Ο Ερμής ο Λόγιος», σε μια από τις συχνές ανταποκρίσεις από το Βουκουρέστι.

«Έρχεται εις το μέσον ο διδάσκαλος Κωνςαντίνος Βαρ-

δάλαχος και προσκαλεί τους μαθηματκούς μαθητάς . εξε-

τάζει αυτούς προβάλλων προβλήματα Γεωμετρικά, Αλγε-

βραϊκά, και Αριθμητικά, τα οποία έλυσανοι Μαθηταί με-

τά πάσης ευκολίας. Προσκαλεί τους καταγινομένους εις την

Ρητορικήν, τους εξετάζει, και τους βάλλει ν΄αναλύσωσι

τον Ισοκράτην. Προσκαλεί τέλος τους πάντων τους Γεωγράφους.

Έρχεται έπειτα ο διδάσκαλος Αθανάσιος Ιωάννου, και

προσκαλεί όσους σπουδάζουσι την Φυσικήν Ιςορίαν, και

τους εξετάζει. Μετά τούτους εξέτασεν όσους είναι προκε-

χωρηκότες εις την Σύνταξιν της Ελληνικής γλώσσης. Και

αφ’ ου απεκρίθησαν και επηνέθησαν, έρχεται και ο διδάσ-

καλος της Ελληνικής Γλώσσης, Κυριάκος Ιωάννου, και εξε-

τάζει και αυτός τους μαθητάς του καθ’ ένα κατά την δύνα-

μιν, και την εις τα μαθήματα πρόοδον.» ( Ερμής ο Λόγιος, 1988, σ. 48).

Στην έναρξη του σχολικού έτους και στις εξετάσεις γινόντουσαν ομιλίες από τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο, το σχολάρχη του Λυκείου και από τους δασκάλους. Ο κάθε δάσκαλος υποχρεούτο να αναλύσει ένα θέμα της επιστήμης του.

O Μητροπολίτης Ιγνάτιος έχοντας την υψηλή τσαρική προστασία στην ομιλία του, παρουσίασε το Λύκειο του Βουκουρεστίου ως το εφαλτήριο της μελλοντικής πνευματικής έκρηξης του ελληνικού έθνους. «Αυτό το σύστημα, οπού τώρα βλέπετε εις την σχολήν, δεν είναι παρά προοίμιον εκείνων, οπού μετά ταύτα μέλλουν να γίνουν.» (Πρωτοψάλτης, 1961, σ. 149)

Ζήτησε από τους μαθητές επιμέλεια, φιλοπονία, ήθη χρηστά και υποταγή στους διδασκάλους. Επέστησε την προσοχή τους στο βάρος που επωμίζονται έναντι της πατρίδας και των γονέων τους και το χρέος τους να φέρουν τις Μούσες στην πάτρια γη. «Αι Μούσαι δεν ελησμόνησαν, έλεγε, την παλαιάν των κατοικίαν, τον Όλυμπον και τον Παρνασσόν. Εκεί θέλουν πάλιν επιστρέψει ύστερον από ένα τόσον μεγάλον γύρον, οπού έκαμον εις την Ευρώπην.» (Πρωτοψάλτης, 1961, σ. 149). Πρόκειται για μια τοιχογραφία εποχής συνηθισμένη στους λόγιους κύκλους των ελληνικών παροικιών. Την τοιχογραφία αυτή συναντάμε, με την Αθηνά στη θέση των Μουσών, στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Αθηνά» [« Η δημιουργία περιοδικού μακριά από τη μοναρχική Αυστρία, ιδίως στο φιλελεύθερο Παρίσι, είχε σαν αποτέλεσμα την αλλαγή του εκδοτικού κατεστημένου…Η ‘Αθηνά’ ήταν το πρώτο ελληνικό περιοδικό πέρα από τα σύνορα της ελληνικής παροικίας της Βιέννης» (Παπαϊωάννου, 2000, σ. 13768)] που εκδόθηκε το 1819 στο Παρίσι. «Η προκύρηξις υπέσχετο κατά την αρχήν του νέου έτους την εκ Παρισίων άφιξιν της Αθηνάς εις την Πατρώαν εστίαν, όπου πολλοί των ομογενών, πλήρεις φρονημάτων προγονικών, αυτήν να περιέρχηται την Ελληνίδα γην, ωπλισμένη με το δόρυ και την φοβεράν αιγίδα κατά της αμάθειας, και ςεφανωμένη την κεφαλήν με τρυφερόν κλάδον της ειρηνικής ελαίας.» ( Αθηνά, 1989, σ. 1). Aναφέρθηκε επίσης και στην φήμη που αποκτούσε η Βλαχία που περιέθαλπτε στο έδαφός της μια τέτοια προσπάθεια. «Αν αι μαθηταί της Βλαχίας σταθούν ικανοί να τας συντροφεύσουν έως εκεί, οποία δόξα αιώνιος θέλει είναι δι’ αυτούς; και πόσο μέγα κλέος δια την Βλαχίαν;» (Πρωτοψάλτης, 1961, σ. 149)Δεν ελησμόνησε να αναφερθεί στους υποστηριχτές αυτής της προσπάθεια λέγοντας, «…να φανήτε άξιοι της δωρεάς, οπού σας δίδει ο ουρανός της Αυτοκρατορικής προστασίας και των ιδικών μου κόπων.» (Πρωτοψάλτης, 1961, σ. 149). Εδώ ο Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος υπονοεί τον Αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄.«Η Ρωσία αναδείχθηκε σε προστάτη των δικαίων της Βαλκανικής, στηριζόμενη στην ευκολοπιστία των ραγιάδων, την αμάθεια και τη λαχτάρα τους για λευτεριά, χρησιμοποιώντας ως πειστήριο των καλών της προθέσεων ότι ήταν ομόδοξη. Αλλά απογοήτευε τους λαούς της Βαλκανικής εγκαταλείποντας στην μοίρα τους τα επαναστατικά κινήματα απ’ τη στιγμή που δεν άπτονταν των διπλωματικών της επιδιώξεων, μ’ αποτέλεσμα να έχουν οικτρό τέλος. Όμως το γεγονός και μόνο ότι η ομόδοξη Ρωσία ήταν στο πλευρό τους, επέδρασε καθοριστικά και στήριξε τους ραγιάδες» (Παπαϊωάννου, 1995 , σ. 44)

Ο Ιγνάτιος πριν πάει στο Μητροπολιτικό θρόνο της Ουγγροβλαχίας, ο οποίος εκενώθη με την απομάκρυνση του Μητροπολίτου Δοσίθεου πέρασε από την Πετρούπολη. Στο τέλος της ομιλίας του έκανε έναν παραληλλισμό των μαθητών του Λυκείο με τους Ολυμπιονίκες θέλοντας να δείξει πόσο δύσκολος και επίπονος ήταν ο αγώνας τους χρησιμοποιώντας την προτροπή « Είθε», « Είθε να σας ίδη η Πατρίς μιαν ημέραν δαφνηφορούντες! Είθε να λάβουν δια σας οι γονείς σας και οι συμπολίταί σας την ίδιαν χαράν και ευχαρίστησιν, οπού ελάμβανον άλλοτε οι γονείς και οι συμπολίται των Ολυμπιονικών! Είθε να είπη η Πατρίς δια σας: ‘Τοιούτοι είθε μοι και άλλοι πολλοί είεν υίες Αχαιών’» (Ερμής ο Λόγιος , 1988, σ.48).

Κατά την ομιλία του στις Μούσες (Ερμής ο Λόγιος , 1988, σ.9). αναφέρθηκε και ο σχολάρχης Κων/νος Βαρδάλαχος Ο σχολάρχης αναφέρθηκε επίσης στην ρήξη Σχολαστικών- Διιαφωτιστών και στην δίνη των πνευματικών αντιπαραθέσεων της εποχής απορρίπτοντας την μέχρι τότε παρεχόμενη γνώση, εξηγώντας την παραποίηση του Αριστοτέλη από τους σχολαστικούς ,την προσήλωση στην κατά γράμμα ερμηνεία των λέξεων η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον ευνουχισμό της λογικής και της Φυσικής, οι οποίες κατάντησαν διαλεκτική, μεταφυσική και αφηρημένες έννοιες (Ερμής ο Λόγιος , 1988, σ.7-8)

« …ύςερον από τόσων χρόνων παιδαριώδη μα-

θήματα, εις τα οποία επαίζομεν, νομίζοντες ότι σπουδάζο-

μεν, έφτασε τέλος πάντων και εις ημάς της Φιλοσοφίας το

φως, υπό την οδηγίαν και άγρυπνον μέριμνα του ημετέρου

προςάτου.Έρχομαι λοιπόν σήμερον να σας παραςήσω, όσα

μέλλομεν εις το εξής να σπουδάσων.

Όλοι κοινώς εξεύρουσιν οι πεπαιδευμάνοι το σκότος

Εκείνο το βαθύ, το οποίον εσκέπαζε παν είδος παιδείας εις

τους παρελθόντας αιώνας . μόλις ολίγοι ανεκάλυπτον ακτίνα

φωτός, και ευθύς η κακία του αιώνος την εσκέπαζεν από

των ανθρώπων τα όμματα. Ο μέγας Αριστοτέλης άρχησε να

βάλλη την φιλοσοφίαν εις σύστημα, αλλ’εβιάσθη από τους

σοφιςάς του αιώνος του να καταφύγη εις τους συλλογισ-

μους, δια ν’ αποφύγη εκείνων τους παραλογισμούς. Εκ

τούτου προήλθε των σχολαςικών η μανία περί την λεξιθη-

ρίαν . και η λογική κατάντησε να ήναι απλώς Διαλεκτική .

και η Φυσική να μην περιέχη, ει μη ξηράς λέξεις, ή τουλά-

χιστον μεταφυσικάς και αφηρημένας ιδέας.»

Το Λύκειο εξελίχθηκε σε σημαντική σχολή του υπόδουλου ελληνισμού καθώς διέθετε τυπογραφείο, βιβλιοθήκη , υποτροφίες , χορηγούς.

Το τυπογραφείο έκανε την εκπαιδευτική μονάδα του Βουκουρεστίου πνευματικά αυτοδύναμη και το κέντρο της πνευματικής ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής.
Η βιβλιοθήκη της σχολής εμπλουτίστηκε με την αγορά της βιβλιοθήκης του Γάλλου Φυσικού Σοννόνι (Sonnoni de Mononcourt) η οποία αποτελείτο από 3700 τόμους. Η κίνηση υπήρξε σημαντική καθώς βασική προϋπόθεση ίδρυσης ενός σχολείου ήταν η ύπαρξη βιβλιοθήκης διότι οι σπουδές διεξάγονταν, κατά κανόνα, μέσα στους χώρους της σχολής. Η βιβλιοθήκη της Ακαδημίας αργότερα αποτέλεσε τον πυρήνα της δημόσιας βιβλιοθήκης του Βουκουρεστίου.
Οι υποτροφίες ήταν η ανάγκη της εποχής που προέκυψαν από την επιθυμία να βοηθηθούν οι άποροι και ενδεείς μαθητές που δεν είχαν τα οικονομικά εφόδια για να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Στη σχολή Βουκουρεστίου δινόντουσαν 15 υποτροφίες σε κάθε τάξη. Η υποτροφία κάλυπτε «την τροφή, τη στέγη και τα απαραίτητα για τη σπουδή, τη χορηγία για ενδυμασίες δύο φορές τον χρόνο.» ( Αγγέλλου, 1975, σ. 321).
N. Jorga στο βιβλίο του «Roumains et Grecs aux cours des siecles a l’ occasion des

mariages princiers» (Jorga, 1921, σ. 51-52) αναφέρει ότι τα μεγάλα χρηματικά ποσά, τα οποία απαιτούσε η πολυδάπανος λειτουργία του Λυκείου, εύρισκε ο Ιγνάτιος εις τα έσοδα της πλούσιας Μητροπόλεώς του και εις τας ενισχύσεις των Βλάχων βογιάρων και των Μακεδόνων εμπόρων της Βλαχίας .

Όταν «…η λειτουργία της ακαδημίας έφτασε στο απόγειο της . αριθμούσε δώδεκα καθηγητές και τετρακόσιους μαθητές...» (Αργυροπούλου, 2001, σ. 28)

Η Ακαδημία Βουκουρεστίου από την εμφάνιση του Ιγνάτιου στην Βλαχία αναδεικνύεται σε περίφημη σχολή διότι είχε όλα εκείνα τα εχέγγυα που τις επιτρέπουν να θεωρείται από τις καλύτερες σχολές του υπόδουλου ελληνισμού.

Για το έργο του στην Ακαδημία Βουκουρεστίου ο Βογορίδης κατωνόμασε τον Ιγνάτιον «Περικλέα και Μαικήναν και Μέδικον» (Πρωτοψάλτης, 1961, σ. 53) Οι προσφωνήσεις αυτές είχαν χρησιμοποιηθεί παλαιότερα για να χαρακτηρίσουν τον Καταρτζή. « Στα 1790, 1791, ο Καταρτζής χαρακτηρίζεται σε γράμματα νεωτέρων του συμπατριωτών ως ‘Μαικήνας των Σοφών της Βλαχίας’ και ‘Σεβάσμιος Πατριάρχης των λογίων’» (Δημαράς, 1993, σ. 181)

Η αποχώρηση του Ιγνάτιου από την Βλαχία εσήμανε μια άλλη περίοδο για τη σχολή καθώς στο θρόνο της Ηγεμονία ανέβηκε ο Ιωάννης Καρατζάς. Σκοπός του έλληνα Ηγεμόνα ήταν «… να θεμελιώση το Λύκειο επάνω εις βάσιν ςερεάν, και ακλόνητον, ώςε να μη συμμεταβάλληται εις το εξής με τας καιρικάς περιςάσεις, ως πρότερον…» (Ερμής ο Λόγιος , 1989, σ.53). Θέλοντας να εκτελούνται οι αποφάσεις του για την λειτουργία της Ακαδημίας με ταχύτητα και ευελιξία, ο ηγεμόνας Ιωάννης Καρατζάς διόρισε αρχικά δύο εφόρους και αργότερα τους έκανε τέσσερις. Οι τέσσερις έφοροι ήταν ο Μέγας Ποςέλνικος Κωνςαντίνος Βλαχούτζης, ο Μέγας Γραμματικός Μιχαήλ Δημητρίου Σχινάς, ο Μέγας Βιςιάρης Γρηγόριος Βραγκοβάνος και ο Μέγας Κλωτζιάρης Νέςωρ. Ο Ιωάννης Καρατζάς σε ηγεμονική επιστολή αιτιολόγησε, με ένα παράδειγμα από την ελληνική μυθολογία, την αύξηση των εφόρων ως εξής, «…και αυτός ο Ηρακλής, δια να κατορθώση συντομότερον τον σκοπόν του, παρέλαβεν εις τον αγώνα του συναγωνισήν τον εταίρον του Ιόλαον. Εις τας προσοχής πολλάς δεομένας εγχειρήσεις είναι αναγκαία η συναγωγή και η πολυχειρία.» (Ερμής ο Λόγιος , 1989, σ.18). Στις αλλαγές που επιδίωκε ο Ηγεμόνας ήταν « …να παύσωσι πλέον εις το Ημέτερον Λύκειον αι σχολαςικαί ερεσχελίαι και τα διάκενα επιβατικά και διαβατικά. να διδάσκεται δε με πολλήν εκρίβειαν ο Έλλην λόγος κατά τους κονόνας της υγιούς υψηλοτέρας φιλολογίας, από τα σοφά συγγράμματα των αθανάτων Ελλήνων προγόνων μας να γυμνάζεται η νεολαία εις την κρίσιν του καλού και την φιλοκαλίαν εν γένει, και επί πάσι να λάμψη ο λύχνος των φώτων της θεσπεσίου ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ.» (Ερμής ο Λόγιος , 1989, σ.20).

Οι εξετάσεις του 1813 έγιναν με πανηγυρικό τρόπο. Πριν από την εξέταση των μαθητών που έγιναν μπροστά σε ακροατήριο, εκφώνησε λόγο ο έφορος της Ακαδημίας Μιχαήλ Δ. Σχοινά και ο Αρχιδιδάσκαλος κ. Βαρδάλαχος. Ο Βαρδάλαχος στην ομιλία του ανέφερε ότι καμιά άλλη σχολή δεν είχε τόσα εφόδια και την προστασία ενός τέτοιου ηγεμόνα. Προέτρεπε δε του μαθητές να ψάλλουν,

« Αρετά πολύμοχθε γένει βροτείω!

Θήραμα κάλιςον βίω!

Σας περί, Παρθένε μορφάς

και Θανείν ζηλωτός εν Ελλάδι ποτμός,

και πόνους τλήναι μαλερούς ακάμαντας.

Τοίον επί φρεν’ έρωτα βάλλεις,

καρπόν φέρεις τ’ αθάνατον,

χρυσού Τε κρέσσω και γονέων,

μαλακαυχητοίό θ’ ύπνου

Καθείς ας παροξύνη τον εαυτόν του. ο αυτόχθων ας

λέγη. Εις εμέ η Δακιά ελπίζει , ο Έλλην ας φωνάζη

Εις εμ’ Ελλάς η μεγίςη πάσα νυν αποβλέπει,

Εις εμ’ Ελλάς η μεγίςη πάσα και μου κλέος

Εις εμ’ Ελλάς η μεγίςη πάσα μακάριον γενήσεται» (Ερμής ο Λόγιος , 1989, σ.58).

Στο Βουκουρέστι αναπτύχθηκε και το θέατρο με γνώμονα τον διδακτικό του χαρακτήρα. Ο Κ. Ασώπιο θεωρούσε πως το θέατρο ήταν ικανό να αναπληρώνει την έλλειψη σχολείων. Με πρωτοβουλία της Ραλλούς Καρατζά της κόρης του ηγεμόνα αναπτύχθηκε γύρω στα 1817-1821 το πρώτο νεοελληνικό θέατρο στο Βουκουρέστι με ηθοποιούς μαθητές της Ακαδημίας Βουκουρεστίου και των άλλων εκεί ελληνικών σχολείων.

Το 1816 ο γραμμάτικος του Καραϊσκάκη, ο Γεώργιος Γαζής μετέβη στο Λύκειο για να παρακολουθήσει μαθήματα στην Ακαδημία. Στην αυτοβιογραφία του περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε μέχρι να φτάσει στο Βουκουρέστι: «Κατά τα μέσα του Απριλίου, έχων οικονομημένα 40 χρόσια και εφοδιασθείς και με συστατικά γράμματα από τον Πασχάλην Βασιλείου προς τον ηγούμενον του Ραδουλφόντα Κον Θεοδόσιον, και τον Κωνσταντίνον Φιλαλήθη, παχάρνικον του Καραντζά, ηγεμόνος εν Βουκουρεστίω, παρεκάλεσα και έναν ιεροκήρυκα Σαμουήλ Άνδριον, όστις ήρχετο εις Βουκουρέστιον, και με επήρεν εις το αμάξιόν του ανεξόδως έως εις Βουκουρέστιον, όπου εφτάσαμεν την ημέραν του Αγίου Γεωργίου, και οικονεύσαμεν εις το μοναστήριον Ζλατάρι. Αλλ’ εγώ από την γυμνότητα και κακουχίαν αρρώστησα καθ’ οδόν, και ως άρρωστον οι καλόγεροι του μοναστηρίου από το Ζλατάρι με έβαλαν και εκατοικούσα μέσα εις έν κατώγειον άθλιον του μοναστηρίου, και ως εκ τούτου κατήντησεν η ασθένειά μου εις θερμολοιμικόν. Αλλά, τέλος πάντων, ασθενών και τρέμων επροστάχθην από τους πατέρας να φύγω διόλου από το μοναστήριον . και τότε εσηκώθην τρέμων και επήγα και επαρουσιάσθην εις τον Νεόφυτον Δούκαν τον αρχιδιδάσκαλον, και εις τον Ραδουλιώτην Ηγούμενον με το συστατικόν γράμμα, και μοι εχάρισεν εν σώματων Δέκα Ρητόρων, έκδοσιν Νεοφ. Δούκα. Έπειτα παρουσιάσθην και εις την Κούρτην (εις το αυθεντικόν παλάτιον), όπου ήτον ο παχάρνικος Κωνσταντίνος Φιλαλήθης, Κωνσταντινουπολίτης, όστις με εδέχθη ευμενώς δια το συστατικόν γράμμα και μοι έκαμε δύο ευεργεσίας, δια ας ο Κύριος ανταμείψαι : πρώτον, μοι έδωκεν χρήματα, γρόσια 40, και αγόρασα το Λεξικόν του Βαρίνου, και δεύτερον με εσύστησεν εις τον ποτσέλνικον Κωνσταντίνον Βλαχούτζην, γαμβρόν του Καραντζά, όστις με επήρεν εις το αρχοντικόν του, μοι έδωκεν οικίαν και έτρωγα και ψωμί, και ούτως ηκολούθουν τα εις το σχολείον μαθήματα έως τον Οκτώβριον του 1816.» (Γαζή, 1971, σ. 231)

Στην επανάσταση στην Μολδοβλαχία που κήρυξε ο Αλέξ. Υψηλάντης το 1821 κατατάχθηκαν στον Ιερό Λόχο πολλοί μαθητές από το Βουκουρέστι. Τα γεγονότα φρέναραν το έργο της Ακαδημίας, η οποία μετά την αποτυχία της επανάστασης στις παρίστριες ηγεμονίες και τον αποδεκατισμό του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Αγγέλου, Α. (1985). Πλάτωνος Τύχαι, Αθήνα, Εκδόσεις Ερμής,

Αγγέλου, Α. (1975).Η Εκπαίδευση. Στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΑ, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών.

Ακολουθία της συνεχείας των από Βουκουρεστίου ειδήσεων. τη 1. Μαρτίου 1811, (1988), Ερμής ο Λόγιος, Αθήνα, Εκδόσεις «Ε.Λ.Ι.Α», τ. Α΄- 1811, σ. 65-76.

Αργυροπούλου, Ρ. Δ.., (2001) , Οι Ελληνικές Ακαδημίες του Βουκουρεστίου και του Ιασίου. Ιστορικά, Αθήνα, Εκδόσεις Ελευθεροτυπία, τ.9, τευχ. 90, σ. 26-29.

Βουκουρέστιον τη 7. Δεκεμβρίου 1810. (1998), Ερμής ο Λόγιος, Αθήνα, Εκδόσεις «Ε.Λ.Ι.Α», τ. Α΄-1811, σ.49-50 .

Βουκουρέστι, λήμμα. (1980). Στην Υδρία, Αθήνα, Εκδόσεις Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων, τ. 15, σ.360-365.

Γαζή Γ., (1971), Λεξικόν της επαναστάσεως και άλλα έργα, Ιωάννινα, Εκδόσεις Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών.

Γεδεών, Μ. Ι. (1976). Η πνευματική κίνησις του Γένους ,κατά τον ΙΗ΄και ΙΘ΄αιώνα, Αθήνα, Εκδόσεις «Ερμής».

Δημαράς, Κ. Θ. (1993). Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα, Εκδόσεις Ερμής.

Jorga, Ν. (1921). Roumains et Grecs aux cours des siecles a l’ occasion des mariages princiers, Bucarest, σ. 51-52.

Ευαγγελίδης, Τ. (1992). Η Παιδεία επί Τουρκοκρατίας, Αθήνα, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία, τ. 2.

Ιωάννης Γεωργίου Καρατζάς Βοεβόδας ελέω θεού αυθέντης και ηγεμών πάσης Ουγγροβλαχίας Απριλίου ιε. 1813, (1989), Ερμής ο Λόγιος , Εκδόσεις Ε.Λ.Ι.Α, τ. Γ΄-1813, σ. 18-19.

Κοραής, Α. (1986). Προλεγόμενα στους Αρχαίους Έλληνες Συγγραφείς, Αθήνα, Εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ. τ. Α΄.

Παπαϊωάννου, Δ.. Γ. (1995). Η Ιδέα της Παμβαλκανικής επανάστασης εναντίον των Τούρκων. Τότε, Αθήνα, Εκδότης , Άρης Μωραϊτης , τ. 56, σ. 44 – 50.

Παπαϊωάννου, Δ.. Γ. (1999). Ελληνικός Διαφωτισμός και Εκκλησία, Στον Δαυλό, Αθήνα, Εκδότης Λάμπρου Δ. Ι., τ. 210, σ. 13234-13238.

Παπαϊωάννου, Δ.. Γ. (2000). Ο προεπαναστατικός τύπος στην Ευρώπη (β). Δαυλός, Αθήνα, Εκδότης Λάμπρου Δ. Ι., τ. 217, σ. 13557-13768.

Πολυζωίδης, Α. (1991). Τα Ελληνικά ήτοι τα κατά την Ελλάδα κυριώτερα συμβάντα και η κατάστασις της Ελληνικής. Παιδείας., εκδόσεις ‘Ρήσος’, τ. 2.

Πρωτοψάλτης, Εμμ. Γ. (1961). Ιγνάτιος Ουγγαροβλαχίας. Αθήναι, Εκδόσεις «Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων», Περίοδος Δευτέρα, Αριθ. 10.

Σχινάς, Δ. (1988). Νεκρολογία, Στο Ερμής ο Λόγιος, Τη 15 Μαρτίου 1811, Αθήνα, Εκδόσεις «Ε.Λ.Ι.Α.», τόμος Α΄- 1811, σ. 83-84.

Σχινάς, Μ.Δ.. (1989) Προς τον Εκδότην του Λογίου Ερμού. Μαϊου ιε. 1813. Στο Ερμής ο Λόγιος. Αθήνα, Εκδόσεις «Ε.Λ.Ι.Α», τ. Γ΄, σ. 53-54.

Σχολείων φιλοσοφικών αποκατάστασις, και περί των εν αυτοίς παραδιδομένων Επιστημών- Βουκουρέστιον, τη 29. Ιουλίου 1810., (1988), Ερμής ο Λόγιος, Τη 1 Ιανουαρίου 1811, Αθήνα, Εκδόσεις «Ε.Λ.Ι.Α», τ.Α΄, σ. 5-9.

Τετράδιον Α΄- 1819, Εν Παρισίοις, 1819 Φεβρουαρίου 28.(1989). Αθηνά. Αθήνα, Εκδόσεις «Ε.Λ.Ι.Α», σ.1