Παγκοσμιοποιημένη Οικονομία και Εκπαιδευτική Πολιτική: Η περίπτωση των οικονομικών μαθημάτων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Πιλοτικό Πρόγραμμα “Επιχειρηματικότητα Νέων”)

Θεοχαρούλα ΜΑΓΟΥΛΑ

Δρ Οικονομολόγος – Σύμβουλος Π.Ι.

Αιγαίου Πελάγους 1-3, Αγία Παρασκευή 15341

magoul@pi-schools.gr, magoul@aueb.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η Παγκοσμιοποιημένη οικονομία ορίζει τους στόχους της ενιαίας Ευρωαπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής. Έτσι βασικός στόχος της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής είναι η καλλιέργεια του επιχειρηματικού πνεύματος. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αξιολόγησης της πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος «Επιχειρηματικότητα Νέων» η καλλιέργεια του πνεύματος επιχειρηματικότητας βελτιώνει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και της Ελληνικής Παιδείας γενικότερα.

ABSTRACT

The globalised European economy denotes the objectives of European Educational Policy. So one of the basic objectives of European Educational policy is “the developing of the spirit of enterprise”.  According to the results of the evaluation of the first Pilot Programme of the Entrepreneurship; the developing of the spirit of enterprise improves the quality of the Greek Educational System (Secondary Education).

1.   ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο όρος «Παγκοσμιοποιημένη Οικονομία» είναι όρος με πολλές και αντιφατικές ερμηνείες που όλες σχεδόν εστιάζονται στην οικονομική αλληλεξάρτηση. Αποτέλεσμα της οικονομικής αλληλεξάρτησης αποτελεί η μετανάστευση των εκπαιδευμένων κυρίως μεταναστών.  Το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης των μεταναστών παγκοσμίως έχει συμβάλει στο μεγάλο ποσοστό μεταναστών που απασχολούνται στον τριτογενή τομέα (Πίνακας 1). Δεδομένου ότι η απασχόληση μετατοπίζεται από τον πρωτογενή στον τριτογενή τομέα που προϋποθέτει την ύπαρξη  περισσότερο εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού η εφαρμογή της κατάλληλης εκπαιδευτικής πολιτικής προσδιορίζει το βαθμό παγκοσμιοποίησης μιας οικονομίας και συμβάλλει στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας (Πίνακας 2).

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες (Μαγουλά 2002) στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας η εκπαιδευτική πολιτική γίνεται αποτελεσματική όταν συμβάλλει στην υλοποίηση κοινών με την οικονομική πολιτική στόχων. Οπότε, για την περίπτωση της Ελλάδος οι στόχοι της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι κοινοί με τους αντίστοιχους στόχους της Ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής, γιατί η Ελληνική εκπαιδευτική πολιτική αποτελεί υποσύνολο της ενιαίας Ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής.

Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας η Ευρώπη σχεδιάζει εκπαιδευτικά συστήματα που επιτρέπουν τη μετακίνηση των πολιτών και συμβάλλει στην ενίσχυση του ενιαίου ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού συστήματος. Βασικό στόχο της ενιαίας εκπαιδευτικής πολιτικής για το έτος 2002 αποτελεί η υποστήριξη των ενεργών πολιτών, η παροχή ίσων ευκαιριών και η κοινωνική ένταξη τους. Με την προϋπόθεση ότι το έτος 2001 επετεύχθη η πρόσβαση στη χρήση των Η/Υ σε κάθε πολίτη της ενωμένης Ευρώπης και γενικότερα η καλλιέργεια απαραίτητων για την κοινωνία της γνώσης δεξιοτήτων, βασικό στόχο για το 2002 εξακολουθεί να αποτελεί η εκπαίδευση των εκπαιδευτών και η άριστη χρήση όλων των πόρων του εκπαιδευτικού συστήματος (υλικών και ανθρώπινων). Συνέχεια των προαναφερομένων στόχων, βασικοί στόχοι της ενιαίας Ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής, για το έτος 2003,  είναι η σύνδεση της αγοράς εργασίας με την έρευνα και την κοινωνία και η καλλιέργεια του πνεύματος της επιχειρηματικότητας (Πίνακας 3).

Σύμφωνα λοιπόν με τους στόχους της ενιαίας Ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο υλοποίησε το Πιλοτικό Πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητα Νέων» με σκοπό να μελετήσει τα αποτελέσματα εφαρμογής του προαναφερόμενου προγράμματος και να διερευνήσει δυνατότητες γενικευμένης εφαρμογής του Προγράμματος Επιχειρηματικότητας στην τυπική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Η έννοια της επιχειρηματικότητας στην Ελληνική εκπαίδευση προσεγγίζεται μέσω της κινητοποίησης ταλέντων και δυνατοτήτων των μαθητών για έκφραση και δημιουργία, στο πλαίσιο των Οικονομικών μαθημάτων. Με δεδομένο λοιπόν ότι η έννοια της επιχειρηματικότητας είναι περιεχόμενο κυρίως των οικονομικών μαθημάτων διευκρινίζεται ότι οικονομικά μαθήματα υπάρχουν στη Δευτεροβάθμια Ελληνική εκπαίδευση (Γυμνάσιο, Λύκειο και Τ.Ε.Ε) διότι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση οι οικονομικές έννοιες διαχέονται στο πλαίσιο άλλων μαθημάτων, όπως είναι η  «Μελέτη Περιβάλλοντος». Στο Γυμνάσιο όπου συμπληρώνεται η υποχρεωτική εκπαίδευση δεν έχουμε οικονομικό μάθημα οπότε για να συμπληρωθεί το κενό, το σχολικό έτος 2001-2002 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά πιλοτικά το Πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητα Νέων». Στο Λύκειο θέματα επιχειρηματικότητας εξετάζονται στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Σπουδών  διαφόρων μαθημάτων οικονομικού περιεχομένου όπως είναι το μάθημα «Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων» στη Γ΄ τάξη του Ενιαίου Λυκείου (υποχρεωτικό μάθημα τεχνολογικής κατεύθυνσης). Στα Τ.Ε.Ε εξετάζονται θέματα επιχειρηματικότητας διαθεματικά στα περισσότερα μαθήματα του Τομέα Οικονομίας και Διοίκησης. Κρίνεται επομένως σκόπιμο η παρουσίαση των οικονομικών μαθημάτων στη Ελληνική Δευτεροβάθμια εκπαίδευση να εστιασθεί  στο Πρόγραμμα ‘Επιχειρηματικότητα Νέων”  που είναι προσαρμογή στην Ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα αντίστοιχου προγράμματος του Διεθνούς Οργανισμού «Junior Achievement», και αποτελεί έτσι αντιπροσωπευτικό παράδειγμα εφαρμογής ενιαίας “παγκοσμιοποιημένης” εκπαιδευτικής πολιτικής στα οικονομικά μαθήματα.

Αξίζει να αναφερθεί ότι τα αντίστοιχα προγράμματα του Διεθνούς Οργανισμού «Junior Achievement» - σύμφωνα με αδημοσίευτα στοιχεία του οργανισμού- εφαρμόστηκαν το σχολικό έτος 2001-2002 στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α σε:

α) 27.800.000 μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης,

β) 25.500.000 μαθητές  Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, και

γ) 52.000.000 φοιτητές/σπουδαστές Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

2. ΠΡΩΤΗ ΠΙΛΟΤΙΚH ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡAΜΜΑΤΟΣ “ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΝΕΩΝ”

Το Π.Ι. με τη στήριξη του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και με δεδομένα, την αναγκαιότητα:

• ανάπτυξης της κριτικής σκέψης των μαθητών

• ενεργοποίησης της δημιουργικότητας των μαθητών

• ανάπτυξης συλλογικής προσπάθειας

• σύνδεσης της σχολικής ζωής με τα ενδιαφέροντα του παιδιού και τις πραγματικές καταστάσεις της ζωής

στο πλαίσιο της “καλλιέργειας του επιχειρείν”, που αποτελεί πλέον σημαντικό στόχο της Ελληνικής εκπαιδευτικής πολιτικής τόλμησε, σε συνεργασία με τον Σ.Ε.Β., την υλοποίηση του πρώτου πιλοτικού προγράμματος με τίτλο “Επιχειρηματικότητα Νέων” τη σχολική χρονιά 2001-2002. Το Πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε σε 16 σχολεία Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή σε 400 περίπου μαθητές, 30 καθηγητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (2 καθηγητές ανά σχολείο που συμμετέχει στο Πρόγραμμα) και 30 Στελέχη Επιχειρήσεων (2 στελέχη ανά επιχείρηση που συμμετέχει στο Πρόγραμμα). Συγκεκριμένα το Πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε σε 11 Γυμνάσια (10  Δημόσια και 1 Ιδιωτικό Γυμνάσιο που απετέλεσε περίπτωση μελέτης) όπου διδάχτηκε στη Γ΄τάξη στην ώρα του ΣΕΠ (“Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού”)  και σε 5 Τ.Ε.Ε (4 ημερήσια και 1 Ιδιωτικό) που διδάχτηκε στην Α΄τάξη στην ώρα του μαθήματος “Εργασιακό Περιβάλλον του Τομέα”. Καινοτομία του προγράμματος μεταξύ των άλλων αποτελεί και ο συντονισμός όλων των σχολείων από το Υπουργείο Παιδείας, ο συντονισμός όλων  των επιχειρήσεων από τον ΣΕΒ με αποτέλεσμα ο συντονισμός όλων των ζεύγων σχολείων-επιχειρήσεων (βλέπε Πίνακα 4 )να γίνεται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Βασικό σκοπό του προγράμματος αποτελεί η καλλιέργεια της «επιχειρηματικής κουλτούρας» και η κατανόηση από τους μαθητές βασικών οικονομικών εννοιών μέσω κυρίως δραστηριοτήτων ( πράξη/εφαρμογή) και όχι μόνο μέσω της θεωρίας.

Ειδικότεροι στόχοι του προγράμματος είναι:

Οι συντελεστές κάθε σχολείου οφείλουν να επιλέγουν το περιεχόμενο και να καθορίζουν, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του Π.Ι.,  τις λεπτομέρειες εφαρμογής ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και τα κυρίαρχα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των μαθητών. Προτείνεται να υπάρχει εναλλαγή χώρων εφαρμογής μεταξύ του σχολικού χώρου και του χώρου της επιχείρησης. Σύμφωνα με τις διδακτικές οδηγίες που δίνονται ξεχωριστά για κάθε ζεύγος σχολείου – επιχείρησης από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο το «μάθημα» υλοποιείται από το στέλεχος της επιχείρησης υπό την εποπτεία του καθηγητή της τάξης. Η διδακτική αυτή προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη διότι το επιλεγμένο – κυρίως βάσει των πιστοποιημένων οικονομικών  γνώσεων- στέλεχος της επιχείρησης αναμένεται να μεταφέρει περισσότερα «βιώματα» από τον κόσμο των επιχειρήσεων από ότι ο καθηγητής. Φυσικά το «μάθημα» δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την εποπτεία του καθηγητή προκειμένου

• να διατηρηθεί το παιδαγωγικό κλίμα στην τάξη 

• να επιτευχθεί η σύνδεση του περιεχομένου των δραστηριοτήτων του Προγράμματος «Επιχειρηματικότητας Νέων» με τα άλλα μαθήματα και

• να εκπαιδευθεί το στέλεχος της επιχείρησης στις διάφορες διδακτικές μεθοδολογίες.

Η διδακτική μέθοδος που προτείνεται είναι η μελέτη περίπτωσης (case study) με ένα σχετικό ευέλικτο τρόπο εφαρμογής του διδακτικού υλικού, σύμφωνα με το οποίο η μαθησιακή διαδικασία εναλλάσσεται μεταξύ συμβατικής διδασκαλοκεντρικής διδασκαλίας και μαθητοκεντρικών ατομικών και ομαδικών δραστηριοτήτων. Το Πρόγραμμα αυτό υποστηρίζει τη διαθεματική διδακτική προσέγγιση διότι συσχετίζεται (συσχετίζει δηλαδή τα οικονομικό μάθημα) με άλλα μαθήματα του σχολικού προγράμματος όπως είναι:

1. το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας (με τις εκθέσεις των μαθητών πάνω σε θέματα οικονομικού και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος),

2. το μάθημα των Καλλιτεχνικών (με το  σχεδιασμό της προσωπικής κάρτας),

3. το μάθημα της Πληροφορικής (με το σχεδιασμό του spreadsheet του οικογενειακού προϋπολογισμού),

4. τα Μαθηματικά (λόγω των διαφόρων οικονομικών υπολογισμών).

Στο πλαίσιο του προγράμματος επιτυγχάνεται η ενεργητική-λειτουργική δια-σύνδεση και συνεργασία Σχολείου και Επιχείρησης, χάρη στην διευρυμένη συμμετοχή επιχειρήσεων και των συλλογικών εκπροσώπων τους στους οποίους προσφέρεται η ευκαιρία να αποτελέσουν παρέχεται η δυνατότητα:

• να αποτελέσουν πρότυπο-ρόλο και να επηρεάσουν την ζωή των μαθητών και

• να μοιραστούν τις γνώσεις και την πείρα τους με τους νέους. 

Η ολοκλήρωση της πρώτης πιλοτικής εφαρμογής έγινε με την επεξεργασία ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν σε όλους όσους συμμετείχαν στους Πρόγραμμα (400 μαθητές, 30 καθηγητές και 30 στελέχη επιχειρήσεων).

 2.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΝΕΩΝ»

Σύμφωνα με τα  αποτελέσματα της αξιολόγησης του Προγράμματος στο σύνολο των μαθητών (400 μαθητές) το 74,2% αυτών δήλωσε ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα επιχειρηματικότητας παρουσίασε εξαιρετικό ενδιαφέρον, το 22,4% των μαθητών δήλωσε ότι το εν λόγω πρόγραμμα ήταν αρκετά ενδιαφέρον και μόλις το 3,3% αυτών δήλωσε ότι δεν του άρεσε η καλλιέργεια του «επιχειρείν» μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Σε αντίστοιχη ερώτηση που έγινε στους Καθηγητές και στα Στελέχη επιχειρήσεων το 85% των Καθηγητών και το 90% του συνόλου των στελεχών που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα δήλωσαν ότι οι μαθητές έδειξαν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για το Πρόγραμμα , ενώ το 15% των Καθηγητών και το 10% των Στελεχών δήλωσαν ότι οι μαθητές έδειξαν μέτριο ενδιαφέρον για το Πρόγραμμα.  Διαπιστώνεται δηλαδή σύγκλιση των απόψεων των καθηγητών και των στελεχών των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα σχετικά με το υψηλό ενδιαφέρον των μαθητών σε θέματα επιχειρηματικότητας.

Σε ερώτημα σχετικό με την κατανόηση του περιεχομένου του Προγράμματος το 27 % των μαθητών απάντησε ότι ήταν πολύ εύκολο, το 68,5% αυτών απάντησε ότι το περιεχόμενο του Προγράμματος ήταν εύκολο. Αξίζει να αναφερθεί ότι το Πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκε στο διάστημα Μαρτίου- Μαίου οπότε ήταν σχετικά δύσκολο να επιτευχθεί η κατανόηση όλων των ενοτήτων που υλοποιήθηκαν.  Σε αντίστοιχο ερώτημα το 40% των Καθηγητών και το 30% των Στελεχών των επιχειρήσεων απάντησαν ότι οι μαθητές πολύ εύκολα κατανόησαν το Περιεχόμενο του Προγράμματος, το 50% των Καθηγητών και το 55% των Στελεχών των επιχειρήσεων απάντησαν ότι οι μαθητές εύκολα κατανόησαν το περιεχόμενο του προγράμματος και μόλις το 10% των καθηγητών και το 15% των στελεχών των επιχειρήσεων τεκμηρίωσαν ότι οι μαθητές με δυσκολία κατανόησαν στο σύντομο διάστημα της υλοποίησης  το περιεχόμενο του προγράμματος.

Σε ερώτημα των μαθητών σχετικά με τα βιβλία – τετράδια εργασίας- του Προγράμματος το 42,1% των μαθητών τα βρήκε πολύ καλά, το 46,4% καλά και το 9,7% όχι άσχημα. Σε αντίστοιχα ερώτημα το 52% των καθηγητών και 30% των στελεχών των επιχειρήσεων βρήκαν τα βιβλία των μαθητών και τα αντίστοιχα  υποστηρικτικά γι αυτούς φυλλάδια πολύ καλά , το 45% των Καθηγητών και το ίδιο ποσοστό των Στελεχών των Επιχειρήσεων δήλωσαν ότι τα  βιβλία του προγράμματος είναι καλά, το 3% των καθηγητών και το 5% των Στελεχών των Επιχειρήσεων έκριναν ότι τα βιβλία ήταν ικανοποιητικά. Τέλος, όσα από τα στελέχη των επιχειρήσεων δεν κατείχαν πιστοποιημένες οικονομικές γνώσεις, δηλαδή το 20% του συνόλου αυτών, δήλωσαν ότι τα βιβλία δεν ήταν καλά. Από την περαιτέρω επεξεργασία του ερωτήματος αυτού προκύπτει η αναγκαιότητα κατοχής πιστοποιητικού (πτυχίου) οικονομικών γνώσεων για την επιλογή των στελεχών των επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν σε ενδεχόμενη γενίκευση του Προγράμματος.

Σε ερώτημα των μαθητών ποια θεματική ενότητα παρουσίασε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, περισσότεροι από τους μισούς μαθητές  και συγκεκριμένα  το 55,9% αυτών απάντησε ότι περισσότερο ενδιαφέρουσα είναι η θεματική ενότητα «Οικονομία και Εγώ». Ειδικότερα στη θεματική αυτή ενότητα το μεγαλύτερο ενδιαφέρον  συγκέντρωσε η σύνταξη βιογραφικού σημειώματος (20,6% του συνόλου των μαθητών) και η σύνταξη του οικογενειακού προϋπολογισμού (9,3% αυτών). Το 35,3% των μαθητών δήλωσε ότι ενδιαφέρθηκε κυρίως για την θεματική ενότητα «Επιχείρηση σε Δράση». Από αυτούς το 10,3% των μαθητών εκδήλωσε ενδιαφέρον για τη δομή των επιχειρήσεων, το 6,9% για τη δημιουργία «εικονικών επιχειρήσεων», το 5,4% ενδιαφέρθηκε να μελετήσει το ρόλο των επιχειρηματιών, το 3,9% ενδιαφέρθηκε κυρίως για τη μελέτη των Νόμων Προσφοράς και Ζήτησης. Αξίζει επίσης να αναφερθεί το 8,8% του συνόλου των μαθητών ενδιαφέρθηκε κυρίως για τη θεματική ενότητα «Παγκόσμια Αγορά» και ιδιαίτερα για το ρόλο των επιχειρήσεων στο πλαίσιο της παγκόσμιας αγοράς.

Σε αντίστοιχο ερώτημα, το 75% των Καθηγητών έκρινε περισσότερο ενδιαφέρουσα τη θεματική ενότητα «Οικονομία και Εγώ», το 17% των Καθηγητών τη θεματική ενότητα «Επιχείρηση σε Δράση» και  το 8% αυτών τη θεματική ενότητα «Παγκόσμια Αγορά». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε στους καθηγητές το κεφάλαιο της «συνέντευξης» (33,3% των καθηγητών) και της σύνταξης αίτησης για εύρεση εργασίας (14,3%). Από την επεξεργασία του συγκεκριμένου ερωτήματος προκύπτει η αναγκαιότητα κατοχής πτυχίου οικονομικών από όλους τους καθηγητές που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα. Η συγκέντρωση του ενδιαφέροντος στα θέματα της συνέντευξης και της συμπλήρωσης αίτησης εύρεσης εργασίας προκύπτει από το γεγονός ότι στο Γυμνάσιο δεν διδάσκουν οικονομολόγοι επειδή δεν υπάρχουν οικονομικά μαθήματα και επομένως οι καθηγητές που επόπτευαν το Πρόγραμμα αυτό ήταν οι καθηγητές που δίδασκαν Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό.

Σε σχετικό ερώτημα για το επίπεδο συνεργασίας Καθηγητών – Στελεχών Επιχειρήσεων διαπιστώθηκε ότι

1. το 95% των καθηγητών έκρινε εξαιρετική τη συνεργασία με το στέλεχος της επιχείρησης και το 5% αυτών πολύ καλή, και

2. το 75% των στελεχών των επιχειρήσεων έκρινε τη συνεργασία με τον καθηγητή εξαιρετική και το 25% αυτών πολύ καλή.

Τέλος σε ερώτημα των μαθητών για βελτιωτικές προτάσεις σχετικά με το υλοποιηθέν Πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητα Νέων» το 30,2 % των μαθητών επιθυμούσε επανάληψη του Προγράμματος, το 27,5% περισσότερες ώρες διδασκαλίας, το 9,9% περισσότερα θέματα και το 8,2% περισσότερες επισκέψεις στο χώρο εργασίας, το υπόλοιπο ποσοστό συγκεντρώνουν οι προτάσεις των μαθητών για μείωση της θεωρίας στα βιβλία (3,8% των μαθητών) και αύξηση των δραστηριοτήτων (5,5% των μαθητών) καθώς και έγκαιρης διανομής των βιβλίων με την έναρξη της σχολικής χρονιάς (6,6 % των μαθητών).

Οι βελτιωτικές προτάσεις των στελεχών των επιχειρήσεων εστιάστηκαν στην αύξηση της διάρκειας του προγράμματος. Δικαιολογημένα το 90% των Στελεχών των επιχειρήσεων έκρινε ότι η διάρκεια Μαρτίου- Μαίου δεν ήταν επαρκής και μόνο το 10% αυτών έκρινε ικανοποιητική για την ολοκλήρωση της ύλης του Προγράμματος τη διάρκεια του χρόνου.

Οι βελτιωτικές προτάσεις των καθηγητών εστιάζονται στη διάρκεια του χρόνου και στη γενίκευση του Προγράμματος σε όλα τα σχολεία της επικράτειας. Συγκεκριμένα το 95% των καθηγητών κρίνει αναγκαίο την έναρξη του Προγράμματος με την έναρξη της σχολικής χρονιάς και το 100% των καθηγητών προτείνει τη γενίκευση του Προγράμματος σε όλα τα σχολεία (και ειδικότερα σε όλα τα Γυμνάσια της Επικράτειας) διότι διαπίστωσαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος καλλιέργεια του πνεύματος της επιχειρηματικότητας (εφευρετικότητας, οργάνωσης της σκέψης) των μαθητών, ανάπτυξη της κριτικής σκέψης αυτών και καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων με πρωταρχική τη δεξιότητα της συνεργασίας.

3.   ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων της πρώτης πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος «Επιχειρηματικότητα Νέων» προκύπτει:

α) η συμβατότητα του Ελληνικού Εκπαιδευτικού συστήματος με τον βασικό άξονα της «παγκοσμιοποιημένης» εκπαιδευτικής πολιτικής που αναφέρεται στην καλλιέργεια του πνεύματος της επιχειρηματικότητας και

β) η αναγκαιότητα ύπαρξης  περισσοτέρων οικονομικών μαθημάτων στην Ελληνική Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) στο πλαίσιο των οποίων καλλιεργείται η επιχειρηματική κουλτούρα.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι η καλλιέργεια της επιχειρηματικής κουλτούρας συμβάλλει στην ανάπτυξη της κρίσης και των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών και έτσι βελτιώνει την ποιότητα της παρεχόμενης Ελληνικής Εκπαίδευσης.

Πίνακας 1: Απασχόληση μεταναστών – γηγενών, (μέσος όρος ετών 1995-1998)

Πηγή: OECD 2001, Labour Statistics, Eurostat, Statistics Canada, US Bureau of the Cencus, Japan’s Ministry of Justice, Australian Bureau of Cencus.

Πίνακας 2: Επίπεδο εκπαίδευσης (μεταναστών – γηγενών) σε επιλεγμένες χώρες του ΟΟΣΑ,   (μέσα ποσοστά ετών 1995-1998)

Πηγές: Labour Force Surveys (Eurostat) 2001, Statistics Canada 2001, US Bureau of the Cencus 2001.

Πίνακας 3: Στόχοι Ενιαίας Ευρωπαϊκής Εκπαιδευτικής Πολιτικής

(περίοδο 6/2002 – 12/2003) 

Πηγή: Official Journal of the European Communities, C 142/18, 14.6.2002

Πίνακας 4:  Ζεύγη Σχολείων – Επιχειρήσεων 

Πηγή: Μαγουλά (2002): Έκθεση Αξιολόγησης του Πιλοτικού Προγράμματος «Επιχειρηματικότητα Νέων», Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Σχήμα 1: Ενδιαφέρον μαθητών για το Πρόγραμμα  «Επιχειρηματικότητα Νέων»

Σχήμα  2 : Κατανόηση του περιεχομένου του Προγράμματος από τους μαθητές

Σχήμα  3: Ενότητες που παρουσίασαν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στους μαθητές

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Μαγουλά Θ. (2002): «Μετανάστευση και εκπαιδευτική πολιτική στην παγκοσμιοποιημένη Ελληνική Οικονομία» στο: Δααπολιτισμική Εκπαίδευση Ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη Γλώσσα Πρακτικά 4^ου  Διεθνούς Συνεδρίου, Πανεπιστήμιο Πατρών, Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης, Πάτρα 2002

Burbules N. and  Torres A. (2000): Globalization and Education: Critical Perspectives, Routledge, New York 2000.

Katseli L., Magoula H. and Markova E. (2000): “Educational choices for second generation migration: Is there a role for a European Education Policy?”, Paper presented at the EURESCO Conference in Acquafredda di Maratea in Italy, on: Migration and Development:: Second generation Immigrants and the transition to ethnic minorities.

Magoula and Psacharopoulos (1999): “Schooling and monetary rewards in Greece: an Overeducation false alarm?”, Applied Economics, Vol 12.